Duże znaczenie w ocenie budynku ma jego otoczenie. Bierze się pod uwagę, jak zagospodarowana jest przestrzeń wokół obiektu, ścieżki, drogi dojazdowe, ogrodzenia z bramami i furtkami, ławki, lampy itd., wraz z detalami ozdobnymi. Elementy te nazywamy często małą architekturą
Nazywają to piątą elewacją
Do pewnego momentu w rozwoju budownictwa kubaturowego mówiło się wyłącznie o wizerunku czterech elementów frontowych budynku. Cztery elewacje budynków są tym, czym dla człowieka jest jego ubranie. To wynik wizji estetycznych architekta i inwestora. Dzięki znaczeniu koloru dla percepcji przestrzeni przez człowieka, szczególne zastosowanie w realizacji zamierzeń projektantów uzyskały wszelkie barwne techniki elewacyjne. W tworzeniu bogactwa rozwiązań kolorystycznych pomocną okazała się szeroka paleta nowoczesnych farb i kolorowych tynków o rozmaitej fakturze, idealnie sprawdzających się przy modernizacji fasad. Wraz z rozwojem ceramiki dachowej i obniżeniu kosztów jej produkcji, projektanci zaczęli mówić również o „piątej elewacji” - czyli o dachu. Nastąpiło to w połowie XIX wieku, po wynalezieniu maszynowego sposobu wytłaczania dachówek i piecu kręgowego Hoffmana, przeznaczonego do ich wypalania. Obecnie wiodący producenci ceramicznych pokryć dachowych w Polsce umożliwiają każdemu inwestorowi stworzenie dachu swoich marzeń. Dziś wiemy, że to właśnie dach w znacznym stopniu wpływa na ocenę wyglądu domu. Badania marketingowe wyraźnie wskazują, że jeśli dom posiada kolorową i rozbudowaną w swej formie elewację oraz spadzisty dach, to na wolnym rynku może uzyskać znacznie wyższą cenę.
Elementy małej architektury
W ostatnich latach, w ocenie wizerunku całego budynku, ogromnego znaczenia nabrał również sposób zagospodarowania przestrzeni wokół obiektu. Architekci nazywają to wręcz „szóstą elewacją”, określając elementy zagospodarowania całej przestrzeni mianem małej architektury. Zaliczamy do niej różne elementy. Wszystkie, oprócz swego znaczenia techniczno-użytkowego, powinny charakteryzować się odpowiednim poziomem estetycznym, zharmonizowanym z całym budynkiem. Rodzaj zastosowanego materiału (drewno, ceramika, metale, beton), będzie zależeć w dużym stopniu od jego właściwości technicznych, możliwości kształtowania często skomplikowanych form przestrzennych oraz odporności na zjawiska związane z korozją.
Aranżacje z kostki brukowej
Do ułożenia nawierzchni tarasu, placyku postojowego, czy drogi dojazdowej do garażu najczęściej stosuje się betonową lub klinkierową kostkę brukową. Dlatego, dzięki swoim właściwościom, kostka jest jednocześnie materiałem budowlanym i aranżacyjnym. Przy zachowaniu odpowiedniej staranności wykonywania, wielobarwna nawierzchnia ułożona z kostki brukowej może istotnie podnieść estetykę otoczenia budynku. Nowoczesne bruki odznaczają się bogactwem naturalnych barw, kształtów i wymiarów, dlatego są wykorzystywane nie tylko do układania dróg, czy podjazdów, ale również modeluje się z nich skarpy, buduje murki lub tworzy ozdobne zakończenia, nadając miejscu niepowtarzalnego charakteru. Możliwości aranżacji i wykorzystania klinkieru brukowego są praktycznie nieograniczone. Klinkier brukowy nie blaknie, a trwałość jego barw jest właściwie nieograniczona. Bogactwo kolorów i dostępnych formatów kostek pozwala tak ukształtować przestrzeń architektoniczną, aby naturalnie zharmonizować ją z otoczeniem. Paleta barw klinkieru wspaniale komponuje się z otoczeniem, doskonale harmonizuje z drewnem, cegłami, kamieniem naturalnym i roślinnością ogrodową. Bardzo istotnym czynnikiem trwałości podłoża z bruku jest jego nośność. Dlatego przed ułożeniem nawierzchni, nienośne warstwy gruntu należy na pewną głębokość usunąć, a podłoże wypełnić podsypką żwirową lub cementowo-piaskową. Kostkę brukową stanowią drobnowymiarowe elementy prefabrykowane, wytwarzane m.in. techniką wibroprasowania z mieszanki betonowej o bardzo niskim współczynniku wody/cementu, z udziałem superplastyfikatorów i środków chemicznych zmniejszających możliwość powstania wykwitów węglanowych. Dlatego produkcja betonowych kostek brukowych wymaga bardzo dobrych jakościowo materiałów (cement, kruszywo, plastyfikatory, barwniki) i specjalistycznego skomputeryzowanego oprzyrządowania technologicznego do wytwarzania mieszanki betonowej (formy-matryce, wibropasy)
Konfekcja ozdobna
Ze względu na różnorodność kształtów (kilkadziesiąt rozmiarów typowych), wielość kolorów (od biało-szarego do czarnego) oraz faktury materiału, z kostki brukowej można stworzyć wielobarwne kompozycje przestrzenne, pozwalające kreować estetykę otoczenia budynku. Mogą to być elementy ażurowe (o zróżnicowanym wzorze i kolorystyce), elementy ogrodzeniowe (słupki i przęsła), donice kwiatowe, oporniki i elementy zagradzające, ławki, słupki oświetleniowe, elementy ozdobne, kule, graniastosłupy itp. Możliwość wystrojów o artystycznym charakterze, uzupełniających całość kreowanej przestrzeni, daje zastosowanie elementów metalowych ze stali giętej i kutej specjalnie obrobionych powierzchniowo. Mogą z nich być wykonane bramy, furtki, słupki i inne ozdobne zakończenia.
Oczka wodne
Innym elementem małej architektury, efektownie wzbogacającym przestrzeń architektoniczną wokół domu, może być oczko wodne. Najlepiej założyć je w ogrodzie w pobliżu miejsca, w którym lubimy wypoczywać. Oczko powinno być położone z dala od drzew tak, aby opadające jesienią liście nie zaśmiecały wody i nie gniły na dnie. Głębokość stawu musi wynosić przynajmniej 1 m, gdyż w małych i płytkich sadzawkach, ubytki wody w letnie dni - w wyniku parowania - są duże i trzeba ją często dolewać. Również z uwagi na szybko nagrzewającą się w słońcu wodę, warto oczko wodne częściowo otoczyć krzewami - ciepła woda sprzyja rozwojowi glonów. Zakładając oczko na podłożu kamienistym, trzeba wysypać warstwę posypki, aby folia wyściełająca dno nie uległa przebiciu. Podczas okresu zimowego, małe oczka wodne zabezpieczmy przed zamarzaniem. Bardzo praktycznym i tanim sposobem jest styropianowy krążek umieszczony na powierzchni stawu i zakotwiczony za pomocą ciężarka. Szczególnym urozmaiceniem stawu może być strumień wody spływający z oczka. Strumień wkomponowany w pejzaż oczka jest zasilany przez pompę, umieszczoną wewnątrz stawu. W specjalistycznych punktach można znaleźć dodatkowe akcesoria - pompy, fontanny i reflektory, które przydadzą się przy budowie i aranżacji oczka wodnego. Naturalnym elementami każdego oczka wodnego będą rośliny i zwierzęta, którymi można zasiedlić staw.
Światło i kolor
Rozbudowana, przestrzenna elewacja budynku staje się coraz częściej standardem wyglądu. Proste i nieskomplikowane elewacje nie wyróżniają obiektu. Czynią je przemysłowymi lub przypominają ubogie budownictwo mieszkaniowe z lat 70. Akualna tendencja, związana jest z różnokolorową, nie tylko pastelową, w kolorze fakturą zewnętrzną budynku, najczęściej wykonaną z cienkowarstwowych tynków mineralnych, żywicznych, silikatowych lub silikonowych, z przegrodą zewnętrzną, spełniającą wymogi ochrony cieplnej. Cienkowarstwowe tynki spełniają nie tylko wymogi techniczne, ale posiadają tak ważne właściwości, jak parodyfuzyjność. Częstszego zastosowania w kształtowaniu wyglądu elewacji doczekały się też wyroby klinkierowe. Według współczesnych wymogów powinny charakteryzować się nasiąkliwością wagową poniżej 6%, co przy użyciu specjalistycznych zapraw do spoinowania zapobiegnie powstaniu na ich powierzchni solnych wykwitów, obniżających estetykę całości. Ważną sprawą przy kształtowaniu wizerunku budynku jest sposób jego oświetlenia w ciemnościach, tzw. iluminacja. Właściwe oświetlenie powinno podkreślić architekturę obiektu, a często nawet zatuszować pewne niespójności kompozycyjne. Coraz częściej, nie tylko w obiektach zabytkowych i reprezentacyjnych, wykonuje się specjalne iluminacyjne oświetlenie obiektów inżynierskich, przemysłowych lub budynków mieszkalnych.
Zaplanuj swoje otoczenie
Subiektywne poczucie piękna i estetyki oraz łatwe uleganie różnego rodzaju trendom i modom sprawia, że projekty zagospodarowania przestrzeni nie zawsze są wykonywane równolegle ze wznoszeniem budynku, a ich realizacja następuje dużo później, często bez projektu. Dlatego chodzi o to, aby znacznie wcześniej, jeszcze na etapie projektowania przyszłego domu, uwzględnić i zadbać o wypełnienie formą i treścią powierzchni całej działki. Zupełnie osobnym tematem są koszty finansowe. W procesach inwestycyjnych często dzieje się tak, że środki wyczerpują się szybciej niż przebiega tempo robót, dlatego na prace końcowe, związane z zagospodarowaniem otoczenia budynku, środków często brakuje, a wykończenie otoczenia domu następuje z dużym opóźnieniem lub przez wiele lat nie jest w pełni zrealizowane. Kreowanie przestrzeni wokół budynku to naprawdę ważny aspekt budownictwa, który składa się na tzw. filozofię budowania. Dopiero zaprojektowanie i wykonanie małej architektury wokół domu podkreśli charakter budynku i pozwoli cieszyć się jego użytkowaniem.
