Od opłatka po kolędę. Zwyczaje bożonarodzeniowe

Post i wieczerza wigilijna

Do wieczerzy wigilijnej zasiadamy po zapadnięciu zmroku, z chwilą ukazania się pierwszej gwiazdy na niebie - symbolu tej, która przywiodła mędrców do Betlejem. Spotkanie przy stole zaczynamy od dzielenia się opłatkiem i składania sobie życzeń. Ilość potraw podawana na stół wigilijny bywa różna. W czasach przeszłych przedstawiała się tak: wieczerza chłopska składała się z siedmiu potraw, szlachecka z dziewięciu, a pańska z jedenastu. Dzisiaj jest zwyczaj podawania dwunastu potraw symbolizujących 12 apostołów i 12 miesięcy. Główne surowce na wieczerzę wigilijną to miód, grzyby, suszone owoce, mak, groch, olej i kapusta. W okresie powojennym nastąpiły duże zmiany w wigilijnym menu i pewne ujednolicenie zestawu potraw. Było to spowodowane migracją i przesiedleniami dużych grup ludności, dochodziło więc do przenikania się tradycji. 

Opłatek

Najważniejszym i najbardziej wzruszającym momentem było i jest dzielenie się poświęconym opłatkiem. Jest on symbolem pojednania i przebaczenia, znakiem przyjaźni i miłości. Dzielenie się nim na początku wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem, bo przecież ludzie skłóceni nie zasiadają do wspólnego stołu. 

Kolędy

Jest nierozłącznym elementem Świąt Bożego Narodzenia. Trudno dziś ustalić dokładnie czas, kiedy pierwsze kolędy pojawiły się w Polsce. Prawdopodobnie mogło to być już w XIII wieku, kiedy to przybyli na teren naszego kraju ojcowie franciszkanie. W Polsce mamy ponad pół tysiąca kolęd. Wiele z nich zawiera aluzje do wydarzeń historycznych okresu, w którym powstawały. 

Puste miejsce przy stole

Jest symbolem tych, którzy odeszli już do wieczności, ale też wspomnieniem żyjących członków najbliższej rodziny, którzy z różnych powodów nie mogą zasiąść do wigilijnego stołu. Przygotowanie takiego miejsca wyraża naszą gotowość przyjęcia w ten wieczór także niespodziewanego gościa, bo jak wszyscy wiemy - w te święta nikt nie powinien czuć się samotny. 

Choinka

Na Boże Narodzenie niemal każda polska rodzina umieszcza w swoim mieszkaniu i dekoruje choinkę. Jest to jedna z najmłodszych tradycji wigilijnych. Zwyczaj jej stawiania w domu i strojenia trafił do Polski z Niemiec w XIX wieku. Dawniej na wsi, w czerech kątach izby, w której odbywała się wigilijna wieczerza stawiano niewymłócone snopy zboża. 

Sianko

Zwyczaj kładzenia sianka pod obrus ma korzenie pogańskie, kiedy to oddawano cześć słowiańskiemu bogu Ziemiennikowi, patronowi m.in. stepów i nieużytków rolnych. Zgodnie z wiarą chrześcijańską, sianko po obrusem to nawiązanie do żłóbka, w którym przyszło na świat Dzieciątko Jezus. Przypisuje się mu magiczną moc, która zapewnia domostwu dobrobyt. Dla chrześcijan sianko to także symbol prostoty i skromności. W dawnych czasach siano służyło także wróżbom. Wyciągnięcie spod obrusa zielone źdźbło oznaczało zdrowie, z kłosami - dostatek, a suche - chorobę. 

Pasterka

Uroczysta msza święta o północy otwiera oktawę obchodów związanych z wcieleniem Syna Bożego i jego przyjściem na świat. Może się zdarzyć, że w parafii są celebrowane dwie lub nawet więcej mszy o różnych godzinach (np. o godz. 22.00 i 24.00). Osoby, które będą uczestniczyć w jednej z nich, spełnią nałożony obowiązek udziału w uroczystościach Narodzenia Pana Jezusa.