Rewelacja archeologiczna na ziemi rawickiej

Wprowadzeniem jest opis kultury łużyckiej na ziemiach polskich, pióra Leona Nowaka, z podziałem na okresy - od epoki brązu po epokę żelaza. Autor zaznaczył, że znaleziska archeologiczne dotyczą nie tylko Domaradzic, ale również Szymanowa, Chojna, Łaszczyna, Bojanowa, Słupi Kapitulnej, Dębna i samego Rawicza. W tym kontekście rewelacją było przedwojenne odkrycie cmentarzyska z okresu lateńskiego (ok. 500 lat p.n.e. do początku naszej ery) w Domaradzicach.

Znaleziska archeologiczne w Domaradzicach

W 1939 r. w okolicach Domaradzic wiosenna powóź odsłoniła duże fragmenty późnośredniowiecznego naczynia. Znalazł je Leon Nowak, który wówczas był kierownikiem Szkoły Podstawowej w Szkaradowie.

Okazało się, że Teodor Rybacki, kierownik Szkoły Podstawowej w Domaradzicach, na polu jednego z gospodarzy odkrył kilka grobów ciałopalnych zawierających m.in. kociołek brązowy, gliniane naczynia, miecz, groty oszczepów i różne narzędzia.

Znaleziska Leon Nowak sfotografował i przesłał do Instytutu Prehistorycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Pod koniec czerwca zorganizowano ekspedycję badawczą, prace wykopaliskowe trwały przeszło dwa miesiące. Groby znajdowały się niezbyt głęboko pod powierzchnią, wiele z nich zostało uszkodzonych.

Cały teren przekopano do głębokości 1 m, a czasem głębiej. Wykopaliska spakowano do kilku skrzyń. Po roku (trwała już II wojna światowa) trafiły do Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Wcześniej umieszczono je w jednej ze szkół podstawowych w Rawiczu (autor nie określa której).

Prof. Bogdan Kostrzewski (koordynował prace wykopaliskowe) nadmienia, że gdy w 1945 r. wrócił do Poznania, okazało się, iż notatki i plany grobów w Domaradzicach, ocalały w ukryciu.

Dziedzictwo archeologiczne na ziemi rawickiej

Znaleziska w Domaradzicach nie są jedynymi prehistorycznymi artefaktami na ziemi rawickiej. W zasadzie przy każdym większym remoncie rynków miast, czy też pracach kanalizacyjnych (Bojanowo, Jutrosin, Miejska Górka, Rawicz), znajdowano zabytki: szczątki starych murów, narzędzia, dokumenty.

Przykładem może być remont rawickiego rynku w latach 2019 - 2020. W listopadzie 2021 r. Muzeum Ziemi Rawickiej udostępniło wystawę obrazującą znaleziska wydobyte podczas tych prac. Można o tym przeczytać TUTAJ oraz zobaczyć film TUTAJ

Najszersze badania archeologiczne na ziemi rawickiej były prowadzone w związku z inwestycją drogową w latach 2010 - 2011. Odbywało się to w ramach trwającego kilkanaście lat ogólnopolskiego programu ratowniczych badań archeologicznych na trasie budowy dróg ekspresowych i autostrad, finansowanych przez generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, reprezentującą Skarb Państwa. Projekt obejmował budowę drogi ekspresowej S5 na odcinku: Poznań (węzeł Głuchowo) - Wrocław (A8, węzeł Widawa), odcinek Kaczkowo - Korzeńsko. Wykopaliskowe badania archeologiczne i opracowania wyników tych badań prowadzili pracownicy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytutu Archeologii i Etnologii PAN (Oddział w Poznaniu i we Wrocławiu) oraz Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

W trakcie badań stwierdzono następujące ślady bytności społeczności ludzkich na ziemi rawickiej i w samym Rawiczu:

• osadnictwo z okresu wpływów rzymskich oraz mniej liczne ślady osadnictwa z okresu nowożytności na stanowisku nr 3 w Gołaszynie, gm. Bojanowo
• osada kultury łużyckiej oraz osadnictwo z okresu nowożytności na stanowisku nr 3 w Masłowie, gm. Rawicz
• osadnictwo z okresu późnego średniowiecza i nowożytności na stanowisku nr 7 w Pakówce, gm. Bojanowo
• osada kultury łużyckiej oraz osadnictwo z okresu nowożytności na stanowisku nr 14 w Rawiczu, gm. Rawicz
• osadnictwo pradziejowe i nowożytne na stanowisku nr 15 w Rawiczu

W Masłowie było 9 stanowisk archeologicznych, w samym Rawiczu 14, a w gminie Rawicz - 15.

Koordynatorka badań archeologicznych z ramienia UAM, prof. Danuta Minta-Tworzowska, w swoim opracowaniu podkreśliła, że z upływem czasu archeologia zmieniła obszar zainteresowań ze studiów nad zmianami nad osadnictwem, na bardziej frapujące, czyli na studia nad krajobrazem. Uznano w nich wagę współczesnego kontekstu kulturowo-społecznego, czyli tego, który kształtuje poglądy i postawy badaczy. Jest to ogólnoświatowy trend. Badania archeologiczne ratownicze, bazujące na metodzie wykopaliskowej w niedużym stopniu korzystają z metod nieinwazyjnych, typu zdjęcia lotnicze, a w jeszcze mniejszym stopniu z zaawansowanych technologii (np. 3 D). Są to prawie jedyne wykopaliska, co nie jest dobrym rozwiązaniem.

Współcześnie zmieniają się zwłaszcza obrzeża i otoczenie Rawicza, budowane są nowe osiedla, które zagrażają stanowiskom archeologicznym i krajobrazom archeologicznym. Wpisuje to nowe treści kulturowe, wypierając i wymazując te z pradziejów i czasów nowożytnych. Dlatego waga badań archeologicznych związanych z budową drogi S5 jest nie do przecenienia.

Źródła: Danuta Minta-Tworzowska, Magdalena Chrapek-Wawrzyniak „Dziedzictwo odzyskane. Archeologia ratownicza na ziemi rawickiej”, press.amu.edu.pl