W Rawiczu był klasztor i kościół pw. św. A. Padewskiego

Historia kościoła i klasztoru

W 1660 r. przez podkomorzego poznańskiego Jana z Bnina Opalińskiego, trzeciego z kolei dziedzica miasta i jego żonę Zofię z Przyjemskich zostali do Rawicza sprowadzeni reformaci. W 1663 r, pojawia się wiadomość o klasztorze, w 1673 r. Jan Opaliński wznosi kościół pw. św. Antoniego Padewskiego* i klasztor. Obydwie budowle spłonęły 18 lipca 1707, kiedy to Rawicz podpalił dowódca Moskali płk. Schultz po wygranej kampanii ze Szwedami. Wtedy ówczesny dziedzic Rawicza, Jan Kazimierz Sapieha, wydał przywilej uwalniający miasto od wszelkich podatków na okres siedmiu lat. Polecił również wybudowanie drugiej cegielni oraz przeznaczył odbudowę zniszczeń po pożarowych 100 dębów. W 1732 r. znów ogień strawił kościół i klasztor. Cały protestancki kompleks religijny odbudowała (nawet w bardziej okazałym kształcie) Katarzyna Ludwika z Opalińskich księżna Sapieżyna, właścicielka Rawicza w latach 1737-1771. Kościół został konsekrowany (uroczyście poświęcony przez biskupa) w 1782 r., a ołtarz główny i inne elementy wyposażenia wnętrza (styl późnobarokowy) wykonał rawicki rzeźbiarz Antoni Schultz ok. 1780 r.

W kościele było 7 ołtarzy. Centralnym elementem ołtarza głównego był wielki krucyfiks. Znajdowały się na nim również rzeźby Matki Boskiej i czterech świętych oraz antepedium (zasłona okrywająca z przodu dolną część ołtarza). Była to płaskorzeźba przedstawiająca Chrystusa zdjętego z krzyża, położonego na łonie Matki Boskiej, w towarzystwie św. Jana i Józefa z Arymatei. W ołtarz główny wkomponowane było także okno witrażowe. Ołtarze boczne poświęcone były Niepokalanemu Poczęciu NMP oraz świętym Tadeuszowi, Franciszkowi, Antoniemu, Ignacemu i Janowi Nepomucenowi.

W 1819 r. władze pruskie skasowały Zakon Reformatów. Z 12 zakonników 10 przeniosło się do Kalisza, na miejscu aż do śmierci pozostali 2. Zabudowania klasztorne wykorzystano jako zaplecze do utworzonego Zakładu Pracy Prewencyjnej, z którego w latach 1826-1827 powstało dzisiejsze więzienie. Pierwszym jego dyrektorem został rządowy literat Vorwerk. Kościół przyklasztorny przez długi czas pełnił rolę świątyni dla protestanckich więźniów. Rzymskokatolicka parafia rawicka nie posiadała w tym czasie własnego kościoła, który zbudowano dopiero w 1902 r. (p.w. Chrystusa Króla i Zwiastowania NMP, konsekrowany w 1907 r. przez biskupa poznańskiego Edwarda Likowskiego). Rząd pruski przychylając się do licznych próśb uległ wreszcie naciskom i od 1857 r. katolicy mogli korzystać z kościoła poklasztornego, ale tylko w wyznaczonym czasie. Rok później w zabudowaniach poklasztornych przeznaczonych na więzienie wybuchł pożar. W konsekwencji w kościele umieszczono około 300 więźniów. Dopiero w 1867 r. utworzono osobną parafię rawicką, niezależną od kościoła w Łaszczynie jak było do tej pory.

W okresie międzywojennym kościół poklasztorny służył przede wszystkim więźniom, rawickim kadetom z miejscowego korpusu, żołnierzom ze stacjonującego w Rawiczu batalionu i młodzieży szkolnej. W okresie okupacji hitlerowskiej zamieniono go w magazyn sukna. Po wkroczeniu do Rawicza Armii Czerwonej żołnierze radzieccy urządzili sobie w kościele miejsce postoju, tymczasowe koszary. Opuszczając go zaprószyli ogień, który strawił świątynię. Do dzisiaj nie wiadomo czy była to celowa działalność, czy po prostu przypadek, nieszczęśliwy zbieg okoliczności. Pozostałe ruiny rozebrano w 1950 r., a gruzem wzmocniono podobno okoliczne drogi.

Klasztor reformatów w Rawiczu (Kalendarium dziejów)

1660 rok: Właściciele Rawicza Jan z Bnina Opalinski i jego żona Zofia Teresa Przyjemska postanowili ufundować klasztor reformatów w Rawiczu.

1660 rok, 26 sierpnia: Fundacja klasztoru rawickiego zostaje zatwierdzona przez władze prowincji, które uchwaliły, że placówka w Rawiczu będzie początkowo prowadzona i nadzorowana przez zakonników i przełożonych klasztoru w Miejskiej Górce.

1662 rok, 29 października: Jan Opaliński poinformował magistrat Rawicza o zamiarze fundacji klasztoru.

1663 rok, 15 i 20 lutego: Rozstrzygnięto sprawę budowy w Rawiczu (na przedmieściu wschodnim) niewielkiej kaplicy i zabudowań mieszkalnych dla zakonników. Protestancki Rawicz nie wyraził zgody na budowę klasztoru na koszt miasta. Władze kościelne zaakceptowały budowę.

1665 rok: Kaplica i klasztor przekazane zostały na własność Stolicy Apostolskiej. Obiekt został zasiedlony.

1674 rok: Liczebność obsady placówki w Rawiczu pozwoliła na jej uniezależnienie od klasztoru w Miejskiej Górce i wprowadzenie miejscowego przełożonego. 1690 rok: Biskup poznański Stanisław Witwicki wyraził zgodę na udzielanie w kościele klasztornym chrztów i prowadzenie księgi ochrzczonych.

1693 rok, 17 lipca: Placówka reformacka w Rawiczu stała się formalnie konwentem.

1707 rok, 17 lipca: Drewniana kaplica i klasztor doszczętnie spłonęły. Stało się tak w wyniku działań zbrojnych wojsk rosyjskich - potyczki egzekucyjnej komendy pod dowództwem Agarowa. Po spaleniu konwentu status placówki rawickiej został obniżony do rangi rezydencji (w Rawiczu pozostało 5 zakonników).

1716 rok: Klasztor rawicki otrzymał zgodę na zakup małych organów. Był to wyją- tek, bowiem reguła reformacka zakazywała gry na organach w kościołach klasztornych.

1722-1725: Kościół i klasztor zostały odbudowane w formie murowanej. Nie jest znane nazwisko projektanta (być może był to P. Ferrari albo J. Catenazzi). Odbudowa była prowadzona staraniem właściciela miasta - Jana Kazimierza Sapiehy oraz m.in. bogatego mieszczanina - dzierżawcy dóbr w mieście - Władysława Glinickiego. Kościół miał długość 165 stóp, szerokość 75 stóp i wysokość 78 stóp.

1725 rok: W nieukończonym jeszcze kościele zaczęło odprawiać msze święte.

1732 rok, 3 sierpnia: Ołtarz kościoła klasztornego (kamienną płytę ołtarzową) konsekrował biskup sufragan wrocławski - Daniel Sommerfeld. W ołtarzu umieszczono relikwie świętych męczenników - Urbana i Benigny.

1740 rok: Zakończono prace budowlane kościoła. W tym czasie właścicielką miasta była Katarzyna Sapieżyna.

1748 rok: Zakończono budowę klasztoru (czworobok zabudowań o boku ok. 30 metrów, przyległych od południowej strony do kościoła - parter i dwa piętra).

1754 rok: Pierwsze informacje o prowadzeniu w Rawiczu nowicjatu.

1757 rok: Odstępując od obowiązujących w kościołach reformackich przepisów, władze zgromadzenia wydały po raz kolejny, w drodze wyjątku, zgodę na zainstalowanie w Rawiczu organów.

1760 - 1772: W tym okresie tworzony był wystrój kościoła klasztornego, zgodnie z wymogami franciszkańskimi. Wyposażenie wykonano z drewna, w stylu barokowym. We wnętrzu świątyni znalazł się ołtarz główny i 6 ołtarzy bocznych. Wystrój stworzył zespół J. Eglauera z udziałem snycerza A. Schulza z Rawicza.

1782 rok, 9 czerwca: Biskup poznański Ksawery Rydzyński dokonał konsekracji kościoła klasztornego.

1792 rok, 24 stycznia: Podziemia kościoła klasztornego zostały oczyszczone ze szczątków zmarłych. Szczątki te zostały złożone we wspólnej mogile na przykościelnym cmentarzu. W tym samym roku na terenie cmentarza wzniesiono murowany postument z siedmioma kolumnami i drewnianą figurą NMP Niepokalanie Poczętej.

1796 rok: W klasztorze rawickim wydano zbiór przepisów regulujących wewnętrzne życie klasztorów prowincji wielkopolskiej zgromadzenia.

1810 rok, 30 października: Dekretem króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III przeprowadzona została sekularyzacja zakonów w państwie pruskim. W tym czasie Rawicz znajdował się w granicach Księstwa Warszawskiego.

1811 rok: Przy kościele reformackim zostały założone księgi małżeństw i zgonów. 1818 rok, 28 maja: Dekret królewski z 1810 roku (dotyczący kasaty zakonów oraz klasztorów katolickich i przejęcia majętności przez władze państwa pruskiego) w Wielkim Księstwie Poznańskim wszedł w życie - władze pruskie podjęły decyzję o utworzeniu w zabudowaniach klasztornych w Rawiczu więzienia - tak zwanego Domu Kary i Poprawy. Jedna z informacji mówi o braku zgody władz miasto no utworzenie w obiekcie poklasztornym szkoły.

1819 rok: Rozpoczęto prace adaptacyjne w zabudowaniach klasztornych. Prace prowadzili: mistrz murarski Konrady z Sarnowy oraz mistrz ciesielski z Góry (Guhrou) na Śląsku. Przebudowa klasztoru i budowa nowych obiektów więzienia kosztowało w sumie 23 274 talary i 27 srebrnych groszy. Zakonnicy wywieźli bibliotekę klasztorną do Miejskiej Górki.

1821 rok, 20 sierpnia: Zarząd prowincji franciszkańskiej ogłosił wygaśnięcie działalności klasztoru w Rawiczu. Kościół stał się kaplicą więzienną, w której odprawiono nabożeństwa katolickie i ewangelickie.

1837 rok: Przy dawnym kościele klasztornym pw. św. Antoniego utworzony został Wikariat Rawicki (w ramach parafii łaszczyńskiej).

1853 rok: Pożar rawickiego więzienia. W kościele klasztornym umieszczono na czas odbudowy około 300 więźniów. Kościół został całkowicie zamknięty.

1857 rok: Kościół klasztorny został oddany mieszkańcom Rawicza do użytku ograniczonego. Był dostępny w niedziele w godzinach 10.00-12.00 oraz 3.00-4.00 i w tygodniu - w środy, piątki i soboty przez cały dzień.

1867 rok: Wikariat Rawicki podniesiony został do godności parafii. Kościół poklasztorny stał się dla Rawicza kościołem parafialnym.

1915 rok: Przez pewien czas po pożarze rawickiej świątyni ewangelickiej w kościele odprawiano nabożeństwa dla ewangelików z miasta. Pierwsze nabożeństwo ze spontanicznym koncertem muzycznym odprawione zostało w dniu pożaru zboru. 1920-1939: Kościół poklasztorny w Rawiczu pełnił funkcję kościoła garnizonowego. Odprawiano w nim msze święte dla wojska, wychowanków Korpusu Kadetów oraz młodzieży.

1939 rok: Kościół poklasztorny został zamknięty. W jego wnętrzu okupanci niemieccy utworzyli magazyn odzieży wojskowej. Prawdopodobnie w kościele magazynowano też środki opatrunkowe

1942 rok: Zarekwirowane zostały dzwony z lat 1696 i 1738. Wisiały one wewnątrz sygnaturki wieńczącej dach kościoła.

1945 rok, 29 stycznia: Kościół poklasztorny spalił się. Według jednego przekazu podpalenia dokonali czerwonoarmiści, według innej wersji świątynię podpalili wycofujący się z Rawicza, przez kilka dni pozostający w ukryciu, żołnierze niemieccy 1950 rok: Rozebrano pozostałe ruiny kościoła poklasztornego. Władze oszacowały wartość spalonej świątyni na 529,25 tysięcy złotych, według wartości sprzed 1 września 1939 r.

*Antoni z Padwy, Antoni Padewski, Antoni z Lizbony, właśc. Fernando Martins de Bulhões (pol. Ferdynand Bulonne; ur. w 1191 r. w Lizbonie, zm. 13 czerwca 1231 r. w Arcelli k. Padwy) - portugalski teolog, franciszkanin, święty Kościoła katolickiego, prezbiter i doktor Kościoła. Święty Antoni Padewski, mimo krótkiego życia (zmarł w wieku 36 lat), był błyskawicznie kanonizowany przez papieża Grzegorza IX (30 maja 1232 r.), co było najszybszym procesem w historii, ze względu na liczne cuda przypisywane jego wstawiennictwu, w tym uzdrowienia. Jest patronem ludzi i rzeczy zaginionych, a także patronem wielu grup, takich jak ubodzy, podróżni i górnicy. W ikonografii często przedstawiany jest z Dzieciątkiem Jezus, a jego atrybutami są księga, lilia i chleb, a także symboliczne ryby, które oznaczają jego kazanie do ryb.

Źródła: Janusz Marcin Hamielec, „W drodze [28] w: Genezaret" nr 185, marzec 2011 r., „Wędrując po Rawiczu i okolicach”, Wikipedia, Archiwum Życia Rawicza, TPR, lbc.leszno.pl