Rawicki ratusz jest wizytówką miasta

Ponad 270 lat rawickiego ratusza

Pierwsze wzmianki o ratuszu rawickim pochodzą z 1639 r. (rok po akcie lokalizacyjnym miasta). Istniał już wtedy drewniany ratusz, przed którym postawiono symbol uprawnień sądowniczych - pręgierz. W pierwszych dziesięcioleciach swojego istnienia został kilkakrotnie zniszczony, przede wszystkim przez pożary. Pierwsze zniszczenia, wraz ze znaczną częścią miasta, nastąpiły w czasie potopu szwedzkiego (lata 1655 - 1660).

Ratusz został odbudowany z drewna ofiarowanego przez właścicieli miasta. W 1690 r. Zofia Opalińska przyznała Rawiczowi przywilej na budowę cegielni, której produkcja miała być wykorzystana w pierwszej kolejności na budowę ratusza. Do urzeczywistnienia tych planów nie doszło.

Następne lata były dla miasta tragiczne. W 1701 r. wybuch potężny pożar, który strawił część miasta i m.in. ratusz. W 1707 r. wojska rosyjskie spaliły to, co pozostało z ratusza i odbudowaną część miasta. W 1710 r. szalejąca epidemia przerzedziła liczbę mieszkańców Rawicza, zamknięto nawet na kilka miesięcy bramy miasta. Kolejne zniszczenie miasta, w tym ratusza nastąpiło w 1719 r. w efekcie napadu wycofujących się wojsk austriackich.

Efektem następnych spokojnych lat była decyzja właścicielki Rawicza, Katarzyny z Sapiehów Sapieżyny, o budowie murowanego ratusza. Projekt opracował architekt Leopold Ostritz z Trzebnicy. Wzniósł piętrowy ceglany i otynkowany budynek w stylu gotyckim. Budowę rozpoczęto w 1753 r., a zakończono trzy lata później. Całe przedsięwzięcie kosztowało ok. 60 tys. zł polskich, co na ówczesne warunki było sumą bardzo wysoką. Na osi fasady od zachodu (fronton budynku) znajduje się arkadowy portal (ozdobne wejście zwieńczony gzymsem woluntowym (motyw dekoracyjny w kształcie spirali) i dekoracyjny kartusz (obramowanie tarczy herbowej) z herbami fundatorki (Kroje, Wieniawa, Rawa, Lis, Łodzia, Doliwa i Szreniawa). Od wschodu znajduje się gzyms woluntowy (nad oknem) i herb Rawicza z datą 1754 r.

Pośrodku dachu krytego dachówką wzniesiono czworoboczną, o ściętych narożach, wieżyczkę zegarową nakrytą blaszanym hełmem. W 1783 r. na gmachu ratusza założono pierwszy w Polsce piorunochron.

Pomieszczenia ratusza pełniły w przeszłości różnorakie funkcje. Tuż po budowie na parterze w sieni, do której wiodły 2 bramy wejściowe znajdowały się stragany z solą. Od wschodu umiejscowiono jatki (sklepiki) piekarskie, od zachodu stała waga miejska, od północy wydzielono pomieszczenia dla stróży nocnych. Na piętrze urzędowały władze miejskie, a dwa pomieszczenia zajmowała komora celna.

Skarb w ratuszowej kuli

W wieńczącej zegarową wieżę kuli, w trakcie prac remontowych w 1967 r. znaleziono w cynowej kasecie pochodzącej z okresu budowy ratusza, dokument z opisem budowy miasta w początkach jego istnienia. W kasecie znaleziono także 9 monet bitych w czasach panowania Augusta II Sasa. W drugiej kasecie pochodzącej z okresu remontu w 1885 r. znaleziono odpowiedni akt w języku niemieckim,dwa numery „Rawicko-Krobskiego Dziennika Powiatowego” z 1884 r., broszurę o pierwszej maturze w murach ratusza oraz 11 monet niemieckich.

Do kuli włożono aktualne monety, jedną srebrną 100-złotową wydaną z okazji 1000-lecia państwa polskiego, gazetę „Echo Rawickie” wydaną również z tej okazji oraz książkę autorstwa Waleriana Sobisiaka „Dzieje Ziemi Rawickiej”.

Ratusz na przełomie wieków

Rozbudowująca się administracja zajęła w XIX w. wszystkie pomieszczenia ratusza. W części parteru umieszczono areszt miejski. Funkcje administracyjne pełnił ratusz do lat 70. XX. Decyzja o otwarciu Muzeum Ziemi Rawickiej wiązała się z przeznaczeniem na to odpowiednich pomieszczeń. Przeznaczono dla niego część parteru m.in. wspomniany areszt. Przez długi czas na pieszym piętrze mieścił się Urząd Stanu Cywilnego (lata ok. 1967 - 2015 r.). Kolejne lata pozwoliły przeznaczyć dla MZR kolejne sale i obecnie zajmuje ono parter ratusza (stała ekspozycja, sale kadecka, bracka, etnograficzna dawnych rzemiosł) oraz pierwsze piętro (sale: wystawiennicza, portretowa, im. St. Kukli) i biura.

Źródła: „Rawicki Ratusz” (MZR, 2012 r.), Wikipedia, TPR, Archiwum „Życia Rawicza”