W PRL-u obchodzono bardzo uroczyście cztery święta: 1 maja (Święto Pracy), 9 maja (Dzień Zwycięstwa), 22 lipca (Narodowe Święto Odrodzenia Polski), 12 października (Święto Ludowego Wojska Polskiego) oraz 7 listopada. Ta data miała przypominać wybuch „Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej”. Najbardziej szumnie fetowano Święto Pracy, popularnie zwane 1 Maja. Miało ono również szczególną wagę dla nazewnictwa w tym okresie. Nazwę „1 Maja” nosiło wiele ulic i placów w Polsce. Na cześć Święta Pracy nazwę otrzymała również jedna z najnowocześniejszych i największych kopalń w ówczesnej Polsce - KWK 1 Maja w Wodzisławiu Śląskim.

Mało kto kojarzył jednak pochodzenie tego święta. Było trochę niezręcznie odwoływać się do korzeni tkwiących na „zgniłym zachodzie”. Inspiracją do ustanowienia święta (stało się to w Paryżu z inicjatywy II Międzynarodówki Socjalistycznej) były brutalnie stłumione strajki w Chicago, w których robotnicy domagali się godziwych warunków pracy.

Obchody 1 Maja w Rawiczu

Rawicz, podobnie jak inne miasta w Polsce, „spontanicznie” włączał się w świętowanie 1 Maja. Kulminacyjnym i najważniejszym punktem tego dnia był pochód, przemierzający ulice miasta. Z towarzyszeniem orkiestry maszerowali pracownicy zakładów pracy, sportowcy, młodzież, służby mundurowe, władze samorządowe i partyjne, służba zdrowia, pracownicy placówek kulturalnych, zespoły regionalne i organizacje społeczne. Trybunę honorową ustawiano na rynku i z niej „pozdrawiano” maszerujących.

Zbiórka uczestników pochodu następowała w macierzystych placówkach, tam rozdzielano szturmówki i banery z hasłami popierającymi „jedynie słuszną, socjalistyczną drogą rozwoju Polski” . Trzeba było umiejętnie wtopić się w tłum, by się od tego „zaszczytu” wykpić. Przed wyruszeniem na ulice miasta zebrani na rynku wysłuchiwali przemówienia, w którym najczęściej były akcenty o „potędze gospodarczej Polski”, sukcesach i dokonaniach ogólnopolskich, a także regionalnych. Przyszłe cele, szczególnie po 1971 roku, były określane słowami Edwarda Gierka - „Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej”.

Wiązało się to z czynami społecznymi, podejmowanymi raczej z obowiązku niż z ochoty. Krążył wtedy dowcip - Na czym opiera się dolar? Na złocie! A polska złotówka? Na cynie... społecnym.

- Udział w pochodzie był dobrowolny, ale kartę pracy w zakładzie trzeba było odbijać - wspomina kustosz Muzeum Ziemi Rawickiej, Witold Giejdasz. - Tradycją 1 Maja w Rawiczu był bieg dookoła plant, zaczynający się o godz. 12.00. Potem w parku przy domu kultury odbywała się „Niedziela parkowa” lub bawiono się na rynku. Przy muzyce na żywo rawiczanie chętnie uczestniczyli w zabawie ludowej, tańczących par nigdy nie brakowało. Były też typowe dla imprez plenerowych „atrakcje” jak: kolo szczęścia, wata cukrowa, czy stoiska z czymś „na ząb”.

Pod koniec lat 70. do tej „spontanicznej demonstracji jedności” zachęcano nawet darmowymi kiełbasami z bułką. Prawdziwe „świętowanie” zaczynało się po pochodzie. Dopiero wtedy otwierano restauracje, a najbliżej było z rynku do „Polonii” (obecnie księgarnia „Notka” przy ul. 3 Maja).

Atmosferę połowy lat 50. obrazuje artykuł autorstwa Bohdana Krakowskiego (późniejszy dyrektor rawickich zakładów meblarskich i ELBUD - u), zamieszony w majowym numerze „Gazetki Rawickiej” z 1955 roku.

„Na uśmiechniętych twarzach ludzi malowały się pomieszane uczucia jakiegoś podniecenia, radości i zadowolenia” - czytamy. Dlaczego „pomieszane”? Trudno powiedzieć... I dalej: „Nic w tym dziwnego, bo przecież polska klasa robotnicza witała święto 1 Maja nowymi osiągnięciami, czego najlepszym dowodem była kolejna obniżka cen - świadectwo naszej rosnącej potęgi gospodarczej”. Komentarze odnośnie „obniżek cen” w zasadzie powtarzały się co roku - staniały lokomotywy, podrożały wędliny i chleb.

„Licznie zebrani na rynku mieszkańcy naszego miasta uważnie wysłuchali okolicznościowego przemówienia sekretarza KP PZPR tow. Karolaka, po czym ruszył wielobarwny pochód” - czytamy. „Manifestację ludności naszego miasta otwierała dzielna załoga Rawickiego Zakładu Mechanicznego i Odlewnia Żeliwa, która już w dniu 26 stycznia br. jako jedna z pierwszych w województwie poznańskim wypełniła zadania Planu 6 - letniego. Dumnie kroczyli przepasani szarfami, z wypisanym procentem wykonywanych norm, przodownicy pracy tego zakładu jak: Kupczyk Józef, Szyszka Marian, Pawłowski Antoni, Lipowczyk Antoni, którzy pracy zawodowej oddają się z prawdziwym poświęceniem i dla których nie obojętne jest życie ich fabryki”. Dalej, w podobnym podniosłym stylu, następuje opis maszerujących grup, witanych „burzą oklasków”. W podsumowaniu czytamy: „Pochód ten można jednak określić kilkoma słowami - była to wspaniała manifestacja ludzi pracy, którzy dumnie obchodzili swoje święto, w poczuciu dobrze spełnionego obowiązku, wytężonej pracy dla dobra naszej ukochanej Ojczyzny”.

Nie wywiesisz flagi, grozi ci kolegium i kara grzywny

Na właścicielach domów spoczywał obowiązek wywieszania flagi państwowej. Przymusu wywieszania czerwonych nie było. Ulice patrolowała Milicja Obywatelska, opornych czy spóźniających się z wywieszeniem przymuszano groźbą kary orzekanej przez kolegium do spraw wykroczeń.

Takie same patrole krążyły po ulicach dzień później i z zaciekłością pilnowały, aby wszystkie flagi zniknęły przed 3 Maja, nie uznawanym wtedy Świętem Konstytucji, które w zasadzie poszło w zapomnienie. Bardziej chodziło o Święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Zostało ustanowione przez papieża Benedykta XV w 1920 r., na prośbę polskich biskupów, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Upamiętnia śluby lwowskie króla Jana Kazimierza, który podczas potopu szwedzkiego (1655 r.) powierzył Polskę opiece Matki Bożej. W PRL za wywieszenie flagi poza oficjalnymi świętami groziło kolegium i grzywna.Więcej o flagach można przeczytać TUTAJ

Zdjęcia z tamtych czasów tylko częściowo oddają klimat pochodu pierwszomajowego. Pochodzą z kolekcji Muzeum Ziemi Rawickiej, Archiwum Państwowego w Lesznie, z facebookowego portalu Rawicz.PhotoStory oraz ze zbiorów prywatnych.

Geneza Święta Pracy

Święto wprowadziła w 1889 roku II Międzynarodówka dla upamiętnienia wydarzeń z pierwszych dni maja 1886 roku w Chicago, w Stanach Zjednoczonych. Odbył się wtedy połączony z wiecami strajk, będący częścią ogólnokrajowej kampanii na rzecz wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy.

3 maja doszło do zamieszek, podczas których interweniowało ponad dwustu policjantów, używając rewolwerów i pałek. Według różnych źródeł zginęło od dwóch do pięciu robotników, około sześciu zostało poważnie postrzelonych, wiele osób zostało pobitych.

W wyniku tych zajść doszło do ostrych represji skierowanych przeciwko działaczom związkowym. Wszystkie te działania były podsycane przez prawicowe i bliskie establishmentowi chicagowskie gazety. Ostatecznie przed sądem stanęło osiem osób. W tym trzej główni organizatorzy majowego wiecu i pięciu związkowców, którzy w wiecu nawet nie uczestniczyli.

Proces rozpoczął się 21 czerwca 1886. Wszystkich oskarżono o zabicie policjanta, który zginął na miejscu w wyniku rzucenia bomby. Nie było „twardych” dowodów kto tę bombę rzucił. Mimo to, siedem osób zostało skazanych na śmierć. 11 listopada 1887 roku czterej związkowcy zostali powieszeni. Dzień wcześniej w celi jeden popełnił samobójstwo. Pozostali skorzystali z prawa łaski i po 7 latach opuścili więzienie. Przyczyniła się do tego kampania prowadzona przez ruch robotniczy, w wyniku której wyroki zostały anulowane. Obecnie historycy podejrzewają, iż bomba została rzucona przez policyjnego agenta współpracującego z kapitanem policji, który dowodził oddziałem interwencyjnym.

Źródło: Wikipedia

Obchody 1 Maja w Polsce

Na ziemiach polskich pierwsze obchody miały miejsce w 1890 roku i odbywały się niejednokrotnie wbrew woli zaborców, współorganizowane m.in. przez działaczy II Proletariatu. Masowe demonstracje, pochody oraz starcia z carskim wojskiem, policją oraz kozakami, a także wspierającymi je nacjonalistycznymi bojówkami miały miejsce również w czasie rewolucji 1905 roku na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego, organizowały je głównie Polska Partia Socjalistyczna, Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy oraz Bund (organizacja żydowska). Podobnie liczne pochody i demonstracje klasowych organizacji robotniczych i partii lewicowych, w tym Polskiej Partii Socjalistycznej, Bund-u, nielegalnej Komunistycznej Partii Polski, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi odbywały się też w ten dzień w okresie II RP. Często były atakowane przez policję oraz nacjonalistycznych bojówkarzy, dochodziło do morderstw działaczy klasowych związków zawodowych i partii lewicowych.

W Polsce 1 Maja jest od 1950 roku świętem państwowym, wolnym od pracy.

W Kościele katolickim 1 maja obchodzone jest wspomnienie św. Józefa Rzemieślnika. Wspomnienie to wprowadził do kalendarza liturgicznego papież Pius XII w 1955 roku, jako alternatywę dla laickiego Święta Pracy.

Po obradach Okrągłego Stołu święto 1 Maja straciło na znaczeniu, jako swoisty „relikt socjalizmu”. Od lat swoje demonstracje organizują środowiska anarchistyczne i lewicowe, ale osobno. Tym manifestacjom towarzyszą pikniki, kiermasze prasy lewicowej, konferencje, dyskusje plenerowe oraz koncerty, występuje np. Warszawski Chór Rewolucyjny czy Krakowski Chór Rewolucyjny.

Źródło: Wikipedia

Przeczytaj jeszcze