Historia Wszystkich Świętych

Uroczystość Wszystkich Świętych jest jednym z najstarszych świąt katolickich. Wywodzi się ze wspominania w jednym, wybranym dniu wszystkich męczenników chrześcijańskich. Pierwsze wzmianki o tym święcie pochodzą z IV wieku. Obchody organizowano niezależnie od siebie w różnych chrześcijańskich wspólnotach Cesarstwa Rzymskiego. Ich daty były zróżnicowane, ale najczęściej przypadały w okresie Wielkanocy. Obchodzono je w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, w piątek po Wielkanocy lub 13 maja (dzień pamięci o Matce Bożej i męczennikach).

Około 731 roku papież Grzegorz III przeniósł święto na 1 listopada. Udokumentowane źródła podają, że świętowanie tego dnia w Rzymie rozpoczęto najprawdopodobniej w roku 741. Papież Grzegorz III ufundował wówczas w bazylice św. Piotra na Watykanie oratorium ku czci Zbawiciela, Maryi, apostołów, męczenników i wyznawców. W dokumencie fundacyjnym papież polecił odprawiać w nim modlitwy do Wszystkich Świętych właśnie w 1 listopada. Data ta została wybrana w Rzymie najprawdopodobniej pod wpływem dawnego zwyczaju, występującego u Anglosasów i Franków. Świadectwa z IX w. przekazują, że Germanie oraz Celtowie organizowali jesienią uroczystości ku czci zmarłych zwane Samhain.

W 837 r. papież Grzegorz IV ustanowił 1 listopada dniem poświęconym pamięci wszystkich świętych Kościoła katolickiego, nie tylko męczenników. W roku 935 r. papież Jan XI wyznaczył na 1 listopada osobną uroczystość Wszystkich Świętych, które miało obowiązywać w całym Kościele. Wprowadził też wigilię tego święta. W roku 1475 r. papież Sykstus IV ustanowił na ten dzień obowiązkową dla wszystkich wiernych uroczystość i dołączył do niej oktawę obchodów. Wigilia i oktawa zostały zniesione w roku 1955 r. przez papieża Piusa XI. Święto nabrało jeszcze większego znaczenia w 1970 r., gdy w mszale rzymskim uznano, że nie dotyczy ono tylko świętych kanonizowanych, ale też wszystkich zmarłych, których życie było doskonałe.

Związek uroczystości Wszystkich Świętych ze świętem dziadów

Wielu historyków uważa, że data 1 listopada została wybrana również ze względu na pogańskie wierzenia, zgodnie z którymi w nocy z 31 października na 1 listopada duchy zmarłych odwiedzały żyjących, co było pierwowzorem późniejszych Zaduszek i uroczystości związanych z pamięcią o zmarłych.

W tradycji słowiańskiej, w zależności od regionu, święta zmarłych przypadały co najmniej dwa razy w roku. Głównymi dziadami były tzw. dziady wiosenne i dziady jesienne. Dziady wiosenne obchodzono w okolicach 1 i 2 maja (zależnie od faz księżyca), a jesienne w noc z 31 października na 1 listopada, zwaną też nocą zaduszkową, co było przygotowaniem do jesiennego święta zmarłych, obchodzonego w okolicach 2 listopada (zależnie od faz księżyca).

Słowo „dziad” ma rodowód prasłowiański. Oznaczało przede wszystkim „ojca ojca, ojca matki”, „człowieka starego zajmującego honorową pozycję w rodzinie”, „przodka” oraz „starca”. Drugim znaczeniem jest też „duch, demon”. Z tym znaczeniem powiązane są słowa pokrewne: „diabeł, czart, duch domowy”, jak również „domowe bożki, duchy przodków, duchy opiekuńcze domu”.

W ramach obrzędów dziadów przybywające do żywych dusze należało ugościć, aby zapewnić sobie ich przychylność i jednocześnie pomóc im w osiągnięciu spokoju w zaświatach. Podstawową formą obrzędową było karmienie i pojenie dusz (np. miodem, kaszą, jajkami, kutią i wódką) podczas specjalnych uczt przygotowywanych w domach lub na cmentarzach (bezpośrednio na grobach). Podczas tych uczt, świętujący domownicy zrzucali lub ulewali części potraw i napojów na stół, podłogę lub grób z przeznaczeniem dla dusz zmarłych.

Jak obchodzi się Wszystkich Świętych w Polsce?

Od początku obchodów Wszystkich Świętych w Polsce, podstawowym elementem uroczystości były msze święte, upamiętniające życie świętych. Do XX w. kultywowano zwyczaj „ugaszczania dusz”, który polegał na przygotowywaniu dla nich świeżego chleba z inicjałami i znakiem krzyża. Było to związane z wierzeniami dotyczącymi nocnych wędrówek zmarłych dusz. Przez długi czas (nawet do dwudziestolecia międzywojennego) na cmentarzach pojawiali się tak zwani jałmużnicy (określani też mianem dziadów proszalnych), którym ofiarowano jedzenie i drobne datki w zamian za modlitwę za zmarłych.

Aktualnie 1 listopada masowo odwiedza się cmentarze, aby podkreślić nieprzemijającą pamięć o swoich bliskich. Na grobach zapala się znicze i stawia kwiaty, najczęściej chryzantemy, które są symbolem śmierci i żałoby. Dla wielu rodzin to czas spotkań z bliskimi z dalszych regionów kraju.

Źródła: Wikipedia, https://nowoczesnenagrobki.eu, archiwum „Życia Rawicza”

https://rawicz24.pl/wiadomosci/wszystkich-swietych-2024-mieszkancy-powiatu-tlumnie-udali-sie-na-cmentarze-ciezko-o-miejsca-parkingowe-zdjecia-film/moWopTdb2HnHJK8FqFZY

Zaduszki (5)

Dlaczego Wszystkich Świętych obchodzimy 1 listopada?

Święto Zmarłych 2022