Wiatrowskaz to inaczej anemoskop, czyli proste urządzenie mechaniczne służące do wskazywania kierunku, a czasami również siły wiatru. Jak wyjaśniał kilka lat temu w rozmowie z redakcją Henryk Pawłowski z Muzeum Ziemi Rawickiej, historia tego architektonicznego detalu sięga starożytnej Grecji, tam pojawiły się pierwsze takie urządzenia.
- W I lub II wieku przed naszą erą stawiano je na gmachach publicznych, na wieżach, rezydencjach, dworach, czy domach patrycjuszy (najzamożniejszych mieszczan - przyp. red.). One faktycznie reagują na wiatr, ale czasami pełniły też rolę reklamową, bo ustawione na szczycie gmachów dodawały im splendoru i prestiżu - opisywał Pawłowski.
W związku z tym, że ustawiano je na dachach i tak już wysokich budynków, były one widoczne z daleka, dlatego umieszczano na nich różne informacje np. o dacie powstania obiektu lub osobie fundatora. Na obiektach o szczególnym znaczeniu - takich jak kościół, czy ratusz - wiatrowskaz ustawiano na metalowej kuli, wewnątrz której umieszczano dokumenty związane z powstaniem obiektu. Tak właśnie postąpiono w Rawiczu.
Wiatrowskazy wykonywano z metalu - głównie z blachy miedzianej, czasami były one pozłacane. Miały one często bardzo dekoracyjne formy, świadczące o kunszcie ówczesnych rzemieślników. Jak mówił historyk, przyjmowały różne kształty - np. ręki, postaci ludzkiej, chorągiewki, czy ptaka. Najpopularniejszą był kogut, kur, bo był on uznawany za symbol czujności. Pianie kura oznaczało początek świtu, kiedy znikały wszystkie złe siły.
Jak przekazywał Henryk Pawłowski, wiatrowskaz z rawickiego ratusza miał pierwotnie postać kura, o czym świadczy informacja zawarta w jednym z dokumentów. Kulę i wiatrowskaz wykonał lokalny miedziownik Haster. Jak długo on był na ratuszu - nie wiadomo.
Z końca ubiegłego stulecia
Aktualny witrowskaz pochodzi z końca XIX wieku. Widnieje na nim rok budowy ratusza - 1754, a właściwie rok jego budowy w stanie surowym, bo przez kolejnych kilka lat był jeszcze wykończany i wyposażany. Do użytku oddano go w 1756 roku.Na chorągiewce widnieje herb miasta, przy czym, co ciekawe, niedźwiedź ma kształt podobny do tego z aktu lokacyjnego Władysława IV. Na nim wyryty jest napis, że wykonał go mistrz ślusarski Albert Ziegler oraz data 1885. Wtedy faktycznie na terenie miasta działał taki rzemieślnik.
Czy Ziegler dokonał wówczas tylko naprawy, czy wykonał nowy wiatrowskaz - co jest najbardziej prawdopodobne - tego nie wiadomo.
Wiatrowskaz zdemontowano w 2021 roku, miał zostać poddany pracom konserwatorskim, ale najpierw, przez jakiś czas, można było go oglądać w Muzeum Ziemi Rawickiej.
Oryginał pozostanie w muzeum, na wieży - replika
Ze względu na stan wiatrowskazu zdecydowano jednak, że pozostanie on na ekspozycji muzealnej, a na ratuszu zamieszczono jego dokładną replikę. Jej montaż można był obserwować w ostatnich dniach.
- Od 7 do 8 października odbywały się prace związane z montażem repliki zdemontowanego wiatrowskazu, wraz z gwiazdą, na iglicy wieży zegarowej ratusza zgodnie z pozwoleniem Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Dodatkowo podczas prac wykonano renowację samej iglicy oraz naprawę mocowań piorunochronu - przekazuje Centrum Informacyjne Burmistrza.
Oryginały wiatrowskazu i gwiazdy zostaną wyeksponowane w Muzeum Ziemi Rawickiej w Rawiczu po odpowiednim zabezpieczeniu.
Wiatrowskaz obok kuli. Co się w niej znajduje?
Wiatrowskaz osadzony jest na metalowej kuli, która znajduje się na szczycie wieży ratusza. Podczas remontu budynku, w 1967 roku, znajdującą się w niej "kapsułę czasu" otwarto. Wtedy odnaleziono dwie metalowe kasety z monetami i dokumentami z czasów budowy ratusza oraz dokumenty w języku niemieckim z 1885 roku.Zawartość kaset trafiła do muzeum, a do kuli włożono wówczas egzemplarz „Dziejów ziemi rawickiej” - książkę autorstwa Waleriana Sobisiaka, która wtedy się ukazała, gazetę „Echo Rawickie”, komplet monet oraz okolicznościowy dokument, w którym wymieniono wszystkich partyjnych przywódców.
