Materiały do publikacji zbierali Eugeniusz Balbus (skarbnik RTK), Stanisław Barkowski (przewodniczący RTK), Anna Brzeskot (Zespół Regionalny „Wisieloki”), Janina Michalska (Rawicka Biblioteka Pedagogiczna), Leon Nowak (prezes KPR), Mirosława Potkowska (błędnie podano nazwisko - Podkowska, Rawicka Biblioteka Publiczna), Stefan Skrzypek (dyrektor Domu Kultury w Rawiczu), Daniel Olgierd Szczepaniak (dyrektor Muzeum Ziemi Rawickiej) oraz Danuta Wojciechowska (Cech Rzemiosł Różnych). Nad poprawnością stylistyczną czuwała Agnieszka Biniszkiewicz, która przeprowadziła również korektę.

Założenie i działalność Rawickiego Towarzystwa Kulturalnego

Wstęp pióra Stanisława Barkowskiego kreśli obraz Rawicza po II wojnie światowej, z naciskiem na rozwój miasta. Potem Janina Michalska (inicjały J.M.) opisuje „Działalność Rawickiego Towarzystwa Kulturalnego w latach 1963 - 1983”.

„Celem założonego towarzystwa było: pobudzanie i koordynacja inicjatywy społecznej do rozwoju życia kulturalnego, oświatowego, naukowego i artystycznego w Rawiczu i powiecie - ocena potrzeb i wyrażanie opinii w imieniu środowisk twórczych i aktywu społecznego w zakresie życia kulturalnego, oświatowego, naukowego i artystycznego wobec władz terenowych, instytucji i organizacji społecznych” - pisze.

W momencie powołania do życia Rawickiego Towarzystwa Kulturalnego deklaracje indywidualne złożyło 20 osób. Akcję poprały również liczne zakłady pracy, m.in. Cukrownia w Miejskiej Górce, Cech Rzemiosł Różnych w Rawiczu i Rawickie Zakłady Przemysku Odzieżowego.

Działalność RTK przedstawiona jest bardzo szczegółowo, bardzo istotny jest fragment: „W latach 1965- 1967 RTK było koordynatorem wszelkiej działalności kulturalnej i oświatowej na terenie Rawicza i powiatu rawickiego, poprzez współpracę z poszczególnymi organizacjami, stowarzyszeniami i zakładami pracy. W 1966 r., na zakończenie obchodów TYSIĄCLECIA PAŃSTWA POLSKIEGO , zorganizowano w Rawiczu Powiatowy „SEJMIK KULTURALNY " Ziemi Rawickiej.

Prelekcje, wygłoszone przez pracowników naukowych UAM w Poznaniu, dotyczyły historii regionu i dorobku kulturalnego ziemi rawickiej. W 1967 r. ukazała się drukiem monografia pt. ,,DZIEJE ZIEMI RAWICKIEJ'' doc. Waleriana Sobisiaka. Pod patronatem RTK w 1968 r. zorganizowano szereg imprez:

przygotowano obchody 20-lecia Powiatowego Domu Kultury wydając specjalny numer RIK poświęcony PDK
wydano jednodniówkę „ECHO RAWICKIE "
zorganizowano zespół KAPELI LUDOWEJ
nawiązano współpracę w przygotowaniu ,,TURNIEJU WSI ", który zapoczątkował w Polsce tego rodzaju konkursy
przy współpracy Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rawiczu przeprowadzono 13 spotkań autorskich z prelekcjami.

Ogółem wydatki na zorganizowane imprezy w 1968 r. wynosiły 84.556 zł. Według listy z 1968 r. towarzystwo liczyło 37 członków fizycznych i 25 prawnych.

Dalsze działania RTK, do 1982 r. opisane są równie dokładnie i szczegółowo. Pozostałe części relacji nie są podpisane imiennie, ani inicjałami. Znajduje się pod nimi symbol (estees).

Inicjatywy i osiągnięcia Miejsko - Gminnego Domu Kultury w Rawiczu

Kolejnym fragmentem są informacje o działalności Miejsko - Gminnego Domu Kultury w Rawiczu. Jego pierwszą formą był Dom Społeczny w Rawiczu, który rozpoczął funkcjonowanie 1 stycznia 1946 r. Przeczytać można o sekcjach i kołach zainteresowań, imprezach i publikacjach. Obszerną notkę sporządzono dla Amatorskiego Klubu Filmowego RADOK (powstał w 1965 r., jego dorobek to blisko 200 filmów). Uwagę zwraca zestawienie liczby imprez w latach 1960 - 1982. Rekordowy był 1982 r., kiedy zorganizowano 333 imprezy, w których uczestniczyło 52.000 (!) osób. Dom kultury wypracował wtedy dochód w wysokości 1.256.600 zł.

Ówczesny Miejsko - Gminny Dom Kultury w Rawiczu upowszechniał kulturę także na wsiach, przy pomocy tzw. placówek podstawowych. Były to kluby prasy i książki RUCH, uruchomione w świetlicach wiejskich lub nowo wybudowane.

„Obecnie mamy ich 5, w następujących miejscowościach: Masłowie, Sarnowie, Słupi, Szymanowie i Żylicach. Spółdzielczość chłopska postąpiła podobnie. Działają w tej chwili dwa kluby „ROLNIKA " - w Iżbicach i Żołędnicy. Tę sieć wiejskich placówek uzupełniają świetlice zakładowe: ZUG „GAZOMET "-u, Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej, Zakładu Zaplecza „ELBUD ", Okręgowego Przedsiębiorstwa Surowców Wtórnych WSS „SPOŁEM”, Zakładu Gospodarczego WZSR „SAMOPOMOC CHŁOPSKA”, Zakładu Przemysłu Drzewnego, a także kluby świetlicowe „Odzieżowca”, „RELAKS "-u , „NEPTUN "- a, Cechu Rzemiosł Różnych oraz Domu Socjalnego RFWW „RAWAG” - czytamy.

Kluby i świetlice opiekowały się zespołami muzycznymi, organizowano w nich spotkania, narady i szkolenia. Inicjowano również działalność „teatrów przy kawie”, przedstawień lakowych i różnorakich kursów, np. haftu. Znaczącym elementem wyposażenia tych placówek był telewizor, na przełomie lat 50/60 jeszcze mało dostępny w domach prywatnych.

Co ważne, ogólnie we wszystkich tych placówkach zatrudnionych na etatach merytorycznych było 13 osób, w tym 10 na pełnych. Wszystkie świetlice zakładowe i Dom Socjalny „RAWAG” działały bezetatowo.

Z rawickiej biblioteki korzystało prawie 6.500 czytelników

W następnej części broszury przeczytać można o działalności Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Rawicz. Bardzo dokładnie opisano początki jej funkcjonowania, począwszy od 1945 r., kiedy powstała Biblioteka Zbiorcza pod adresem Rynek 16. Do domu kultury przeniesiono ją w 1949 r.

„Z uwagi na dużą ilość czytelników dziecięcych w lutym 1965 r. wydzielono w PiMBP Oddział dla Dzieci i Młodzieży” - czytamy.

1 stycznia 1976 r. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna zostaje przemianowana na Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy w Rawiczu.

Wspomniana jest inicjatywa budowy nowej biblioteki, która miała się mieścić przy Walach Kościuszki (obecnie parking w miejscu byłej synagogi). 6 czerwca 1972 r. powołano Społeczny Komitet Budowy Powiatowej i Miejskiej biblioteki Publicznej, a 1 maja 1973 r. został wmurowany akt erekcyjny. Zamierzenie to nie zostało zrealizowane, nawet nie ruszono z budową.

Pod koniec 1982 r. „BPMiG i jej filie posiadły księgozbiór składający się z 94.998 woluminów. W ciągu tegoż roku zarejestrowano 6.450 czytelników. Co stanowi 26,2% ogółu mieszkańców. Wypożyczono 112.530 woluminów. Rocznie odwiedzało BPiMG 39.884 czytelników.

Muzeum Ziemi Rawickiej ma już 50 lat

W następnej części broszury przeczytać można o utworzeniu rawickiego muzeum. „Idea utworzenia Muzeum Ziemi Rawickiej narodziła się w czasie uroczystości obchodów 1000-lecia polskiego na ziemi rawickiej” - czytamy. Podana jest błędna data uroczystego otwarcia muzeum w ratuszu -13 grudnia 1974 r. Ta uroczystość odbyła się rok wcześniej.

Początek lat 80-tych, to rozwój tej placówki. Zorganizowano 12 wystaw czasowych o różnorodnej tematyce, promowano twórczość rodzimych artystów, wydano kilka przewodników po wystawach.

Sekcje kulturalne działały również przy Cechu Rzemiosł Różnych

W broszurze przeczytać można o włączeniu się do życia kulturalnego Cechu Rzemiosł Różnych. Działało przy nim wiele zespołów, sekcji i kół zainteresowań, ale chyba największe sukcesy osiągnął zespół muzyczno - wokalny „HeRoMaG”, który, jak czytamy: „Koncertował on między innymi na Święcie „Trybuny Ludu” w Warszawie, a także w Karl-Marx-Stadt w NRD”.

Chóry i orkiestry na ziemi rawickiej

Następna cześć broszury poświęcona jest chórom i orkiestrom. W mieście i gminie Rawicz działały wówczas trzy chóry (im. Dembińskiego i „Arion” przy domu kultury oraz im. Kurpińskiego w Sarnowie), a przy „Gazomecie” orkiestra, której początki sięgają 1963 r. Wspomniane są także chóry szkolne, prowadzone przez Marina Starburzyśńkiego (SP 1) oraz Zofię Skrzypek (SP 2).

Kulturalny fenomen ziemi rawickiej - „Kapela Rawickich Dudziarzy” i „Wisieloki”

Duża część broszury poświęcona jest „Kapeli Rawickich Dudziarzy” i Zespołowi Regionalnemu „Wisieloki”. Ciekawostką jest fakt, że - jak podano w opracowaniach naukowych przygotowanych przez Jadwigę Pietruszyńską - Sobieską i Mariana Sobieskiego - w 1934 r. w rejonie Rawicza odnotowano 14 nazwisk dudziarzy, podając ich wiek oraz miejsca zamieszkania. W całej Wielkopolsce figurowało wówczas 215 nazwisk dudziarzy.

Kapela (zorganizowaną działalność i patronat merytoryczny w 1968 r. objął nad nią dom kultury) zdobyła wiele nagród zespołowych i indywidualnych (instrumentaliści). Dokonała także „nagrań oryginalnych melodii i pieśni na potrzeby w archiwum Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk i Polskiego Radia. Wybrane utwory zamieszczone zostały w albumie płytowym „Grajcie dudy, grajcie basy”. Dalej czytamy: „Największą nagrodą i wyróżnieniem honorowym było wręczenie dyplomu i medalu imienia Oskara Kolberga: „ZA ZASŁUGI DLA KULTURY LUDOWEJ”. Dokonano tego podczas uroczystości na dziedzińcu Zamku Książąt Mazowieckich w Płocku, 2 czerwca 1978 r. W obecności całego zespołu odbierała ją członkini, opiekun i kierownik artystyczny mgr Zofia Skrzypek”.

„Wisieloki” z Szymanowa określone są jako „pewnego rodzaju fenomen”. Można przeczytać o początkach działalności zespołu, pochodzeniu nazwy i historii Hazów. Jako oficjalny początek istnienia „Wisieloków”, których założycielami byli Anna i Franciszek Brzeskot, przyjęto datę 1 września 1974 r. Do 1983 r. odnotowano około 200 występów zespołu, udostępnionych także przez radio i telewizję. „Wisieloki” zdobyły wiele ngród i wyróżnień, a Anna Brzeskot została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Państwa.

Na ziemi rawickiej było najwięcej miejsc pamięci narodowej w województwie leszczyńskim

„Miejsca pamięci narodowej Miasta i Gminy Rawicz”, to następna część broszury.

„A jest ich aż 40 - największa liczba tego rodzaju obiektów spośród analogicznych jednostek administracyjnych województwa leszczyńskiego. W samym tylko mieście Rawiczu znajduje się ich aż 22, a na terenie gminy 18. Łącznie wg rodzajów: monumentalny POMNIK ŻOŁNIERZA POLSKIEGO na Plantach rawickich oraz 4 skromniejsze pomniki i pomniczki (jeśli tak można je nazwać), 2 obeliski, 3 głazy – pomniki, 13 tablic pamiątkowych (kadecka najokazalsza), jeden duży cmentarz żołnierzy, podoficerów i oficerów Armii Radzieckiej z obeliskiem, 5 pojedynczych mogił, 6 mogił zbiorowych, 4 miejsca obozów wyniszczania Żydów i kompleks gmachów więziennych - miejsca kaźni hitlerowskich dla Polaków i innych narodowości w czasie okupacji”.

Tylko jeden zabytek klasy „1”

W kolejnej części broszury omówiono zabytki oraz ochronę przyrody Miasta i Gminy Rawicz. Zestawienie zabytków pochodzi z 1975 r. W mieście odnotowano ich 40, a na ziemi rawickiej - 27. Dzieliły się według stopnia ważności, na co wpływały aspekty historyczne i artystyczne. Najwyższą rangę światową miały zabytki klasy „0”, a takich na ziemi rawickiej nie ma. Tylko jeden z rawickich zabytków sklasyfikowano w grupie „1”. Jest to „klasycystyczny kościół poewangelicki z początku XIX w., budowany wg. projektu Karola Gotharda Langhansa”.

Położenie Rawicza pod względem przyrodniczym „trudno zaliczyć do szczególnie atrakcyjnych”. Rarytasem są: rezerwat leśny „Dębno” oraz rawickie planty, założone w połowie XIX wieku w miejscu byłych wałów obronnych i fos.

Powstanie Koła Przyjaciół Rawicza

Ostatnią częścią broszury „Kultura Rawicka” jest omówienie działalności Kola Przyjaciół Rawicza, którego prezesem był wówczas Leon Nowak. Jego powstanie datuje się na 26 lutego 1982 r., kiedy to zdecydowano o jego utworzeniu na zebraniu zdawczo - wyborczym RTK. Zebranie założycielskie odbyło się 28 czerwca 1982 r. w sali witrażowej domu kultury i przybyło na nie 16 osób. O działalności KPR napisano niewiele, pewnie ze względu na krótki czas jego działania.

W osobnej notce kończącej broszurę „Kultura Rawicka” Leon Nowak pisze o kłopotach z uzyskaniem potrzebnego materiału faktograficznego o wszystkich placówkach kulturalnych z miasta i gminy Rawicz do publikacji. Godna podkreślania i zapamiętania jest przytoczona przez niego sentencja: „Głęboki bowiem poziom KULTURY nie dzieli, lecz łączy, integruje cały naród”

Broszura jest dostępna online TUTAJ

Rawicki Informator Kulturalny opisujący działalność sekcji Powiatowego Domu Kultury w 1972 r. (25-lecie PDK) dostępny jest TUTAJ

Nowak Leon (1)