Ulica ks. Piotra Wawrzyniaka w Rawiczu. Kim był jej patron?

Na mapie Rawicza sporządzonej przez Juliusa Urbitscha (przed 1920 r.) obecna ulica ks. Piotra Wawrzyniaka oznaczona jest jako Am. Wilhelm - Stadfgraben, co można przetłumaczyć jako „rów miejski”. Od czasów międzywojennych jest to ulica ks. Piotra Wawrzyniaka.

Ks. Piotr Wawrzyniak urodził się 30 stycznia w 1849 r. w Wyrzece koło Śremu. Uczył się w wiejskiej szkole elementarnej, potem w Gimnazjum w Śremie.

Po wybuchu powstania styczniowego w 1863 r. na kilka tygodni samowolnie opuścił gimnazjum, planując przekroczyć granicę i walczyć z Rosjanami w Królestwie Polskim. Na skutek perswazji ojca powrócił do szkoły.

Od 1865 r. należał do Marianów, działającej w szkole tajnej organizacji filomackiej, która stawiała sobie za zadanie propagowanie samokształcenia w zakresie historii, literatury i języka polskiego, a także oddziaływanie na młodszych kolegów oraz organizowanie obchodów rocznic narodowych. W 1866 r. został jej przewodniczącym.

Po maturze (1867 r.) wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu. Uczył się w seminarium w Gnieźnie i - dzięki stypendium - przez rok w seminarium w Münster.

W 1872 r. przyjął święcenia kapłańskie i został wikarym w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Śremie. Wikariuszem pozostał do końca swojej posługi kapłańskiej w Śremie.

Po śmierci proboszcza parafii władze pruskie nie wyraziły zgody by to Piotr Wawrzyniak został jej nowym proboszczem. W 1896 r. został szambelanem papieskim, a rok później prałatem. Jako duszpasterz ks. Wawrzyniak był bardzo prężnym organizatorem. Odnowił kościół, wybudował „wikariówkę”, sprowadził także do Śremu siostry elżbietanki.

Dopiero po 26 latach pracy jako wikariusz ks. Piotr Wawrzyniak został proboszczem parafii św. Jakuba wraz z kościołem przyklasztornym św. Jana w Mogilnie. Tam również aktywnie działał na rzecz parafii, częściowo z własnej kieszeni odnowił kościół św. Jana i św. Jakuba, wybudował kaplicę Najświętszego Serca Jezusa oraz rozbudował plebanię.

Działalność ks. Piotra Wawrzyniaka na niwie przemysłowej i społecznej

W 1873 r. stanął na czele Towarzystwa Przemysłowego św. Wojciecha w Śremie, przed 1900 r. był też kuratorem Towarzystwa Przemysłowego w Mogilnie. Przeorganizował lokalną Kasę Oszczędności i Pożyczek w Śremie w Bank Ludowy, oparty na nowoczesnych zasadach spółdzielczości. W tym samym roku został jego wicedyrektorem, a od 1876 r. dyrektorem. Bankiem Ludowym w Śremie kierował przez 20 lat, do 1896 r., później, aż do śmierci, był prezesem jego rady nadzorczej.

W 1878 r. Bank Ludowy w Śremie wszedł w skład Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych. W 1891 r. ks. Piotr Wawrzyniak został patronem związku. Za jego kadencji uporządkowano system finansowy, zaczęto także wydawać czasopismo „Poradnik dla Spółek”. Ks. Piotr Wawrzyniak popierał spółki parcelacyjne, dążące do utrzymania ziemi w polskim posiadaniu oraz tzw. „Rolniki”, czyli spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu rolniczego. Związek Spółek Zarobkowych rozszerzył swoją działalność na Pomorze, Warmię, Mazury i Górny Śląsk.

Ks. Piotr Wawrzyniak aktywnie brał też udział w różnych akcjach mających na celu szerzenie oświaty i kultury. W 1877 r. założył bibliotekę, która była oddziałem powstałego rok wcześniej Towarzystwa Oświaty Ludowej. W latach 1902 -1910 kierował istniejącą do dzisiaj Drukarnią i Księgarnią św. Wojciecha w Poznaniu. Angażował się również w działalność polityczną. W latach 1893 -1898 był posłem do sejmu pruskiego. Przebywając w Berlinie, czynnie wspierał w sprawach duchowych i organizacyjnych Polonię. W 1897 r. założył polskojęzyczny „Dziennik Berliński”.

Zmarł nagle na atak serca 9 listopada 1910 r. w Poznaniu, po posiedzeniu Rady Nadzorczej Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych. Zgodnie z przedśmiertnym życzeniem został pochowany w Mogilnie. Uroczystości pogrzebowe były wielką manifestacją narodową, w której wzięło udział od 10 do 15 tysięcy osób.

Kim był Karol Marcinkowski?

Ulica Karola Marcinkowskiego w Rawiczu taką nazwę nosi od czasów międzywojennych. W czasie zaborów nazywała się Schulstrasse (ul. Szkolna).

Karol Marcinkowski (lekarz, społecznik i filantrop, późniejszy inicjator budowy hotelu Bazar w Poznaniu), być może był pierwowzorem postaci doktora Judyma w powieści „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Z ks. Piotrem Wawrzyniakiem łączył go patriotyzm oraz działalność na niwie społeczno - gospodarczej.

Karol Marcinkowski urodził się 23 czerwca 1800 r. w Poznaniu. W 1817 r. zdał maturę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, potem w Berlinie studiował medycynę.

Należał wtedy do tajnej organizacji „Polonia”, która głosiła hasła republikańskie i utylitarystyczne. Stowarzyszenie zostało wykryte, Marcinkowskiego aresztowano i skazano na karę więzienia, którą w latach 1822 -1823 odbył w Twierdzy Wisłoujście. Po zwolnieniu zakończył studia doktoratem medycyny (1823 r.).

Powrócił do Poznania, gdzie pracował jednocześnie w szpitalu miejskim i prowadził prywatną praktykę z zakresu chirurgii i ginekologii. W grudniu 1830 r. wyjechał do Warszawy, aby wziąć udział w powstaniu listopadowym. Służył w kawalerii, ale po krótkim czasie został lekarzem sztabowym. W stopniu podporucznika trafił do oddziału dowodzonego przez gen. Dezyderego Chłapowskiego, wysłanego na Litwę. Za udział w bitwie o Olszynkę Grochowską został 16 marca 1831 r. odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari.

Po upadku powstania został internowany w Prusach Wschodnich, gdzie brał udział w zwalczaniu epidemii cholery w Kłajpedzie. Uciekł na zachód, najpierw do Wielkiej Brytanii, później do Francji. Spotykał się z popowstańczą emigracją i tamtejszymi środowiskami medycznymi, pogłębiając swoją wiedzę, uchodząc za autorytet w dziedzinie walki z cholerą (w 1833 r. Francuska Akademia Nauk przyznała mu złoty medal za rozprawę o tej chorobie).

W 1834 r. postanowił wrócić do kraju, jednak po przekroczeniu granicy Prus został aresztowany i skazany za udział w powstaniu na pobyt w twierdzy w Świdnicy. Zwolniono go w 1837 r. w wyniku starań mieszkańców i władz Poznania, zarówno polskich, jak i niemieckich. Głównym powodem była epidemia cholery. Od tego czasu Karol Marcinkowski oprócz praktyki lekarskiej i działalności filantropijnej (ubogich leczył bezpłatnie, często sam kupując im leki) zaangażował się w pracę na rzecz społeczeństwa.

Pozytywistyczna praca u podstaw Karola Marcinkowskiego

Do najbardziej znanych jego działań należy inicjatywa powołania Spółki Akcyjnej Bazar w 1838 r. i założenie Poznańskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej w 1841 r. (stanął na czele jego zarządu), którego zadaniem było pogłębianie polskiego dorobku naukowego i pomoc w edukacji ubogiej młodzieży. W ciągu blisko stu lat działalności z pomocy Towarzystwa skorzystało 6,5 tysiąca stypendystów, będących elitą poznańskiej i wielkopolskiej inteligencji.

Karol Marcinkowski był radnym miejskim, starał się o powstanie stałego polskiego teatru miejskiego. Zajmował się także problemem poprawy sytuacji materialnej i zdrowotnej biedoty miejskiej. Otoczony był powszechnym szacunkiem władz i mieszkańców Poznania. Nazywano go „Naszym Doktorem” lub „Doktorem Marcinem”.

Stał się orędownikiem pracy organicznej i walki o wolność metodami politycznymi i ekonomicznymi. Uważa się, że był pierwszym wielkopolskim organicznikiem realizującym ideały pozytywistyczne.

Zmarł na nieuleczalną wówczas gruźlicę w 1846 r. w Dąbrówce Ludomskiej. W testamencie rzeczy osobiste zapisał najbliższym mu osobom, a majątek polecił oddać na cele dobroczynne. Pochowano go na obecnie nieistniejącym cmentarzu świętomarcińskim w Poznaniu (obecnie znajduje się tam park jego imienia). W jego pogrzebie wzięło udział około 20 000 osób. 10 czerwca 1923 r. szczątki Marcinkowskiego przeniesiono do kościoła św. Wojciecha, gdzie znajdują się do dzisiaj.

Państwowe Wydawnictwo Naukowe w 1981 r. opublikowało pracę Witolda Jakóbczyka „Karol Marcinkowski 1800 – 1846”. Jest dostępna online TUTAJ

Ciekawostką jest płomienna miłość Emilii Sczanieckiej z Pakosławia i Karola Marcinkowskiego. Pojawia się miejscowość „Pakosław”, ale to nie „nasz” Pakosław. Ten, o którym tutaj mowa, leży w gminie Lwówek. O pałacu w tej miejscowości i niecodziennej miłości Emilii Sczanieckiej i Karola Marcinkowskiego oraz jego niekonwencjonalnych metodach leczenia, można przeczytać TUTAJ

Źródła: historiaposzukaj.pl, bliskopolski.pl, plus.pomorska.pl, palacdabrowski.pl, Wikipedia, Wikimedia, wbc.poznan.pl, polona.pl

Ulice Rawicza (2)