Jesienne porządki

Zbiór warzyw i owoców, zabezpieczenie roślin przed nadchodzącą zimą i ostatnie koszenia trawników to tylko niektóre z prac, które wykonujemy w październiku. Tradycyjnie porady rolniczo-ogrodnicze, które warto realizować w tym miesiącu przygotował Grzegorz Wysocki z Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu. \r\nW polu
Kończymy siew zbóż, zwiększając ilość wysiewu przy opóźnionym terminie siewu o 10 do 15%. Gdy zboża osiągną 3-4 listki, możemy przystąpić do jesiennego zwalczania miotły zbożowej. Przygotowujemy piwnice i miejsca na kopce do przechowywania ziemniaków. Zbieramy kukurydzę na kiszonkę, pamiętając o jej dokładnym rozdrobnieniu i prawidłowym zakiszeniu. Zbieramy buraki w terminie uzgodnionym z cukrownią, a liście, starannie ścięte, bez zanieczyszczeń, przeznaczamy na kiszonkę lub przyorujemy. Nawozimy pola obornikiem lub gnojowicą, jak najszybciej je przyorując. Wykonujemy także orki zimowe oraz jesienne nawożenie nawozami mineralnymi.
Pozyskane nasiona roślin strączkowych wykorzystujemy w żywieniu zwierząt. Ze względu na zawartość białka mogą one z powodzeniem zastąpić w żywieniu importowaną soję. Ze wszystkich grochów najlepszy skład aminokwasowy posiada żółtozielony groch Ametyst. Nasiona roślin strączkowych ze względu na toksyny i substancje antyżywieniowe muszą być stosowane w ograniczonych ilościach z pominięciem prosiąt i wysokoprośnych macior. Przeciętnie strączkowe mogą stanowić około 10% dawki pokarmowej. Gniecione nasiona łubinu białego w żywieniu krów mlecznych poprawiają wydajność i zawartość tłuszczu w mleku.

W sadzie
Październik, podobnie jak okres wiosenny, to okres intensywnych prac w sadzie i ogrodzie. Po pierwsze musimy zebrać plony, na które tak długo czekaliśmy, po wtóre - zabezpieczyć rośliny przed nadciągającą zimą.
W drugiej połowie miesiąca sadzimy drzewa i krzewy owocowe z tzw. gołym korzeniem. Drzewka powinny być dobrej jakości, o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym, nieprzesuszone i nieprzemarznięte. Sadzimy róże, a jeszcze do połowy miesiąca przesadzamy rośliny iglaste. Dołki muszą pozwolić na swobodne rozłożenie korzeni. Drzewko sadzi się nieco głębiej niż rosło w szkółce. Po posadzeniu ziemię udeptać i obficie podlać. Jeżeli gleba nie została poprzednio przygotowana do sadzenia, należy wykopać większe dołki, nasypać kompostu lub żyznej ziemi, przemieszać i dopiero sadzić drzewka. Gęstość sadzenia ustala się w zależności od odmiany, podkładki, warunków glebowych i sposobu prowadzenia. Najgęściej sadzi się drzewka na podkładkach karłowych. Przy posadzonych drzewkach usypać kopczyk ziemi, który zabezpieczy drzewko przed przemarznięciem. Można również rozsypać warstwę kory lub kompostu. Przed spadkiem temperatury i wysuszającymi, mroźnymi wiatrami, dobrze chronią naturalne osłony z drzew i krzewów oraz budynki. Nie należy jesienią przycinać drzewek świeżo posadzonych ani drzew już rosnących, bo zwiększa to ryzyko wymarznięcia. Cięcie wykonuje się wczesną wiosną. W październiku po raz ostatni przycinamy żywopłoty.

W ogrodzie
Na początku miesiąca wykopujemy niezimujące w gruncie cebule i bulwy wiosennych oraz letnich roślin (ismenę, eukomis, galtonię), a co 2-3 lata również lilie. Po pierwszych przymrozkach ścinamy pędy i wykopujemy kłącza dalii i pacioreczników oraz bulwy begonii i mieczyków. Sadzimy rośliny cebulowe kwitnące wiosną: cebulice, hiacynty, lilie, narcyzy, tulipany, szafirki, śniedki i krokusy.
Przycinamy byliny, wycinamy przekwitłe kwiatostany i zasychające pędy, np. liliowców i kosaćców lub poprawiamy pokrój całych roślin, np. lawendy, płomyków czy złocieni ogrodowych. Sadzimy byliny cieniolubne, gatunki, które kwitną wiosną i w pierwszej połowie lata (konwalie, pierwiosnki, przylaszczki, miodunkę, bergenię, bodziszki, ciemierniki. Prawidłowo ukorzenione jesienią, rozpoczną wegetację wiosną od razu po ustąpieniu mrozów.
W miejscach, gdzie były gatunki jednoroczne oraz na grządkach warzywnych podłoże przekopujemy i wzbogacamy obornikiem lub kompostem. Wsiewamy zimotrwałe rośliny jednoroczne, jak nagietki czy smagliczki, aby wiosną szybko wykiełkowały i zakwitły.
Na bieżąco sprzątamy połamane gałęzie, opadłe liście i nadpsute owoce. Grubsze gałęzie można zużyć do palenia w kominku, a suche liście i słomę do zabezpieczenia wrażliwych roślin przed zimowymi mrozami. Uschłe pędy kwiatostanowe będą pięknie zdobić rabatki i wazony, a wszystkie inne zdrowe części roślin można kompostować.
Starannie grabimy i palimy liście kasztanowców - zniszczymy w ten sposób poczwarki groźnego szkodnika tych drzew - szrotówka kasztanowiaczka. W październiku wychodzą na drzewa samice gąsienic piędzika przedzimka, aby je wyłapać należy zakładać na pnie drzew opaski lepowe. Potem zbiera się je i pali.
Nadal zbieramy warzywa: selery, buraki ćwikłowe, marchew, rzodkiew czarną, rzepę, korzenie cykorii sałatowej, pasternak, pietruszkę, pory, skorzonerę. Wykopane warzywa czyścimy i sortujemy - zdrowe przeznaczamy do przechowania, a lekko uszkodzone do bieżącego spożycia. Zbieramy kapustę głowiastą, brukselską i pekińską. Po zakończonych zbiorach w tunelu foliowym trzeba usunąć resztki roślin, zastosować nawożenie organiczne i przekopać. Należy również przygotować ziemię do produkcji wiosennych rozsad i zabezpieczyć ją przed zamarznięciem. W przypadku wystąpienia chorób systemu korzeniowego, np. korkowatości pomidorów, należałoby tunel foliowy przestawić na nowe miejsce, gdzie gleba nie jest zakażona. Wymiana warstwy ziemi nie daje gwarancji, że w następnym roku choroba nie wystąpi.
Nawożenie mineralne uzależnione jest od rodzaju gleby i od jej zasobności. Na lekkich ziemiach nawozy mineralne stosuje się na ogół dopiero wiosną, zwłaszcza azotowe i potasowe.
W drugiej połowie października po raz ostatni kosimy trawniki, pozostawiając źdźbła nie krótsze niż 4 cm. Systematycznie wygrabiamy opadające liście, aby nie gniła pod nimi trawa. Przeprowadzamy nawożenie potasem i fosforem - wzmocni to darń przed zimą, a także pomoże zwalczyć uciążliwe choroby i szkodniki. W celu poprawy struktury gleby na powierzchni, rozsypujemy cienką warstwę kompostu lub mieszankę piasku, torfu i ziemi gliniastej. Aby pozbyć się mchu rozsypujemy mieszankę wapna i piasku. Napowietrzamy też darń przez nakłuwanie.

Zalecenia przy uprawie roślin metodami ekologicznymi
Technologie przetwarzania żywności ekologicznej to: kwaszenie, suszenie, konserwowanie w oleju/oliwie, konserwowanie w occie winnym, konserwowanie poprzez solenie, konserwowanie poprzez słodzenie oraz pasteryzacja.
Kwaszonki zwiększają strawność pokarmów i są bogatym źródłem witamin, soli mineralnych, błonnika i kwasów organicznych. Kwaszeniu poddawać możemy zarówno owoce, jak i warzywa. Pamiętać trzeba o tym, że dobrą kwaszonkę uzyskamy wtedy, gdy stosować będziemy sól w ilości ok. 2%, a podczas procesu kwaszenia utrzymywać będziemy temperaturę 20°C. Na dłuższe przechowywanie kwaszonek bez pasteryzacji potrzebna jest temperatura ok. 8°C. Jeśli nie mamy takich możliwości, konieczna będzie pasteryzacja w temperaturze ok.75°C.
Jeśli chodzi o produkty utrwalone przez marynowanie, to zalecamy stosowanie do tego celu octu winnego. Jest on łatwy do przygotowania, nawet w gospodarstwie domowym (np. z obierzyn od jabłek i gruszek).
Bardzo oryginalną metodą utrwalania żywności jest konserwowanie jej w oleju lub jeszcze lepiej w oliwie z oliwek. Najczęściej praktykuje się to dla takich warzyw, jak cukinie, ogórki, papryka, kalafiory i grzyby.

W chlewni, oborze i na użytkach zielonych
Przechodzimy powoli na żywienie bydła paszami zimowymi, wypasając resztki zielonek. Zbieramy kukurydzę na kiszonkę w dojrzałości woskowej. Naprawiamy dachy i ocieplamy budynki.
Pamiętamy, że chcąc uzyskać mleko bardzo dobrej jakości higienicznej, musimy spełniać odpowiednie warunki jego produkcji i pozyskiwania. Są to: ogólna higiena w oborze, czystość stanowisk i samych krów, zdrowie krów, dobra jakość pasz, higiena naczyń i sprzętu, higiena przechowywania i obrotu mlekiem oraz osobista higiena dojarza.

W pasiece
O tej porze w pasiece wszystko już powinno być gotowe do zimowli. Przede wszystkim pszczoły powinny być dokarmione. Kończymy więc dokarmianie pszczół na zimę, wyjmujemy z gniazd podkarmiaczki, a na ich miejsce zakładamy słomiane maty lub poduszki wypełnione sieczką. Zabezpieczamy zapasowe plastry przed molkiem barciakiem oraz ule przed gryzoniami, zmniejszając wysokość otworów wylotowych do 8 mm. Uzupełniamy ocieplenie uli.
Sprawdzamy również pionowe ustawienie uli. Aby zapobiec gromadzeniu się wody, ule powinny być ustawione pionowo lub lekko nachylone w stronę wylotu. Jest już ostatni moment do sprawdzenia i ewentualnego usunięcia usterek uli, w szczególnie daszków.

W lesie
Październik często bywa pogodny, jednak wraz z nim przychodzą również jesienne słoty, a w górach opady śniegu. Przebarwione liście na drzewach i krzewach nadają przyrodzie niepowtarzalny koloryt złotej polskiej jesieni. Najbardziej kolorowe są o tej porze lasy górskie. Igły traci modrzew - jako jedyny z gatunków iglastych.
W październiku opadają żołędzie dębów i orzeszki grabów. Dojrzewają szyszki sosny, modrzewia, świerka i jodły. Te ostatnie rozsypują się na gałęziach, uwalniając zaopatrzone w skrzydełka nasiona. Ptaki nadal odlatują na południe. Daniele odbywają gody zwane bekowiskiem. Dla większości owadów rozpoczyna się okres zimowego snu. W sen zimowy zapadają również niektóre drobne ssaki - popielice, koszatki, orzesznice i nietoperze.
W lasach jest już coraz mniej grzybów. Owocuje opieńka - smaczny grzyb, ale groźny dla lasu szkodnik.
Październik jest ostatnim miesiącem, w którym sadzi się drzewa liściaste i modrzew. Można również wysiewać nasiona buka, dębu i jodły. Kontynuuje się cięcia pielęgnacyjne. Jest to również odpowiednia pora do zabezpieczenia upraw leśnych przed zwierzyną. Najskuteczniejszym, ale i najdroższym sposobem jest grodzenie siatką drucianą. Jeżeli w okolicy są jelenie, wysokość siatki powinna wynosić nawet 2-3 metrów. Jeżeli występują tylko sarny - wystarcza ogrodzenie 1,5 metra. Drzewka można zabezpieczyć również środkami chemicznymi bądź mechanicznymi (specjalnymi osłonkami lub wbitymi z trzech stron palikami). Środki chemiczne i osłonki można zakupić za pośrednictwem nadleśnictw.