Guano jako nawóz z wojną w tle

Już początek artykułu jest intrygujący: „ Guano lub Huano, jak peruwiańskie słowo głoskuje, jest podług powszechney wiadomości zamorski sposób mierzwienia, pozostawiając rozsądzenie nad jego częściami składkowemi i ekonomicznemy wartości tegoż powołanemi".

„Guano składa się jak wiadomo z uzbieranych extrementow nielicznych ptaków” - wyjaśnia autor artykułu i dość dokładnie opisuje „zjawisko takowe, tylko przez nieliczne gromady ptaków, które przez ku ich używieniu i pomnożenia korzystne stosunki przywabione od lat setnych swoje leżysko szukają, pojąć można”. Te „korzystne stosunki”, czyli warunki, najlepiej są zapewnione na małych, peruwiańskich wyspach. Wspomina też o podobnych znaleziskach w Afryce.

Tubylcom „użyteczność środka rodaką już dawno znane i używane; podobno już starzy Jakubowie guano używali, i wypłoszenie jako zabijanie ptaków w tamecznych okolicach surowo ukarali” - zauważa Edward Kwisda. Pisze, że nad eksportem guana z „Perui” jest dozór rządowy, a koncesję otrzymał „wielki dom kupiecki z Anglii”. Uprzedza, że „fałszowania często się zdarzają. Można tedy tylko domy kupieckie Angielskie w Londyniu i Liverpolu do nabycia guana polecić, albowiem takowe z rządem peruańskim kontakty zawarli”.

*Mierzwa była to „słoma pozostała po młóceniu”, a więc słoma pokruszona, pomięta, splątana. Taką słomę wykorzystywano jako ściółkę w oborze, a zużytą, wymieszaną z odchodami zwierząt - nawożono pole. Stąd wtórne znaczenie słowa mierzwa jako „obornik”. Wiosną i jesienią chłopi mierzwili pola, czyli nawozili je mierzwą.

*Guano - odchody ptaków morskich (głównie kormoranów, pelikanów i głuptaków) lub nietoperzy, gromadzące się od wieków na powierzchni ziemi lub w jaskiniach, na terenach suchych, głównie na zachodnich wybrzeżach Ameryki Południowej (Chile, Peru) i wyspach sąsiednich. Grube pokłady eksploatowane są jako cenny nawóz naturalny. W krajach posiadających największe jego zasoby tworzy się strefy chronione dla kolonii ptaków, które przyczyniają się do najszybszego przyrostu pokładów guana, zwłaszcza głuptaków i kormoranów.

Guano miało olbrzymie znaczenie zwłaszcza w XIX wieku. W XX wieku jednak spadło ono z powodu wprowadzenia do użycia nawozów sztucznych. W XXI wieku guano znów jest powszechniej stosowane. Wiąże się to przede wszystkim z rosnącą modą na rolnictwo ekologiczne. Obecnie największymi jego producentami są Peru, Chile, Mikronezja, Namibia, Seszele oraz położone na Oceanie Indyjskim Wyspy Czagos.

Złoża guano były nawet jedną z przyczyn konfliktów zbrojnych. Dwa największe to morska wojna Chile i Peru z Hiszpanią (wspierane przez Ekwador i Boliwię, w latach 1865 - 1866 (oficjalnie zakończona w 1871) oraz wojna o Pacyfik (nazywana też „wojną o saletrę” lub „saletrzaną”) pomiędzy Chile i połączonymi siłami Boliwii i Peru w latach 1879 - 1884.

U podłoża pierwszego konfliktu leżał fakt uzyskania niepodległości przez dawne hiszpańskie kolonie w Ameryce Południowej, przede wszystkim Chile (1818 r.) i Peru (1821 r.) i wiążąca się z tym utrata wpływów Hiszpanii na tym obszarze, co wiązało się również ze złożami guana, przynoszącego ok. 60% dochodów gospodarki peruwiańskiej.

Druga wojna zakończyła się zwycięstwem Chile, które zdobyło terytorium bogate w surowce mineralne i odcięło Boliwii dostęp do Pacyfiku. Peru straciło swoją prowincję Tarapacá, a Boliwia dostęp do morza (prowincja Litoral).

Źródła: Wikipedia, nck.pl