Muzeum Ziemi Rawickiej na początku sierpnia 2024 roku poinformowało, że ministra kultury i dziedzictwa narodowego dokonała sześciu nowych wpisów na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wśród nich znalazły się tradycje kulturowe Hazów/Chazów. Jak wskazał Narodowy Instytut Dziedzictwa, lista została utworzona w odpowiedzi na Konwencję UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, a prowadzona jest od 2013 roku.
- Zawiera elementy dziedzictwa, które są wyrazem żywej tradycji i kultury Polski. Na listę wpisane mogą być zarówno tradycyjne, jak i współczesne praktyki, w których wyraża się tożsamość grup, wspólnot czy pojedynczych osób, które mają charakter inkluzyjny, włączający, nie służący przypisywaniu wyłączności na określone praktyki danej grupie lecz wzmacnianiu spójności społecznej oraz które są uznane za element tożsamości i tradycji określonych wspólnot tylko i wyłącznie przez nie same i za ich zgodą - wyjaśnił.
Na liście znajdują się już 103 wpisy.
Europejskie Dni Dziedzictwa w Rawiczu
W poniedziałek, 23 września, w rawickim muzeum odbyła się prezentacja obrzędu dożynkowego z rejonu Hazów w wykonaniu Zespołu Regionalnego „Wisieloki”.
- Dzisiejsze spotkanie realizujemy w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa. Jest to wydarzenie, które organizowane jest cyklicznie od wielu już lat. Promuje kulturę i dziedzictwo, które możemy przekazywać z pokolenia na pokolenie. Dzisiaj w sposób szczególny cieszymy się z informacji przekazanej przez ministerstwo kultury i dziedzictwa narodowego, mianowicie tradycje kulturowe regionu hazackiego zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa, co nas bardzo cieszy i wzrusza. Wpis został zrealizowany dzięki współpracy Zespołu Regionalnego „Wisieloki”, Fundacji Dudziarz.eu oraz stowarzyszeń i osób, które pracują na rzecz promocji Hazów, w tym stowarzyszenia "Hazy, razem możemy więcej". Wniosek został przygotowany we współpracy z Muzeum Ziemi Rawickiej - zaprezentowała dyrektor muzuem w Rawiczu, Adriana Miara.
Czym są Hazy?
Jak wskazało Muzeum Ziemi Rawickiej, Hazy to mikroregion geograficzno-kulturowy w gminie Rawicz, na pograniczu Wielkopolski oraz Dolnego Śląska. Wyróżnia się malowniczymi o każdej porze roku krajobrazami, bogactwem nadrzecznej przyrody oraz tworzoną przez pokolenia mieszkańców unikatową kulturą ludową. Wyodrębnił się kilkaset lat temu jako enklawa kilku wsi położonych w dolinie rzek Orli oraz Dąbrocznej, na obszarach łąk, mokradeł i puszczy.
- Pierwsi mieszkańcy przybyli na ten teren z północnego Śląska w XVI i XVII wieku. Byli ,,ludźmi lasu": drwalami, smolarzami, myśliwymi - dlatego nazywano ich Leśniakami. Przez kilkaset lat żyli w odosobnieniu, w wioskach budowanych na wykarczowanych polanach leśnych, do których dotarcie z dalszych okolic utrudniały częste powodzie. Wielopokoleniowa izolacja przyczyniała się do tego, że w życiu lokalnej społeczności przetrwały unikatowe elementy dawnego folkloru - obrzędy, gwara, legendy, pieśni, stroje, rękodzieło - wyjaśnili muzealnicy.
Dziedzictwo kulturowe mikroregionu można poznać odwiedzając miejscowości hazackie: Zieloną Wieś, Wydawy, Stwolno, Zawady, Ugodę i Łąktę.
Hazackie obrzędy
Obrzędy będące elementem folkloru Hazów oparte są na przekazywanych i utrwalanych przez kolejne pokolenia tradycjach i wierzeniach ludowych. W czasie Bożego Narodzenia oraz karnawału domy na Hazach odwiedzają kolędnicy - grupy najmłodszych mieszkańców przebranych za diabły, anioły, śmierć, Heroda, Trzech Króli. Noszą rzeźbioną w drewnie szopkę betlejemską, śpiewają pastorałki i robią drobne psikusy. Towarzyszy im kapela ludowa z dudziarzami i skrzypkami.
- Święta Wielkanocne poprzedza surowo przestrzegany post, w czasie którego dawni mieszkańcy Hazów jedli tylko ziemniaki, ser, pieczywo, olej lniany i kwaśny żur - zupę mączną z zakwasu chlebowego (obecnie żur jest potrawą regionalną). W Wielki Czwartek następuje symboliczne pożegnanie z postem - na Hazach odbywa się obrzęd ,,palenia żuru": chłopcy wynoszą poza wieś gliniane naczynia z żurem, rozbijają je, postna zupa wylewa się na pole, a w tym samym miejscu mieszkańcy rozpalają świąteczne ogniska - prezentowało Muzeum Ziemi Rawickiej.
Ponadto, późną wiosną na hazackich drogach można spotkać pochód smolarzy - przebierańców wybrudzonych sadzą i błotem, wędrujących po okolicy z wózkami udekorowanymi zielonymi gałązkami.
O dudach i haftach
Kultura hazacka, poza obrzędami, ma jeszcze dwa inne, charakterystyczne elementy - dudy wielkopolskie oraz haft. Dudy wielkopolskie, podobnie jak skrzypce, są podstawowym instrumentem każdej hazackiej kapeli, których występy można obserwować podczas obrzędów. Unikatowe brzmienie zawdzięczają specyficznej budowie (są zbudowane z piszczałki melodycznej ze stroikiem, piszczałki burdonowej z rogiem, skórzanego wora i mieszka, czyli tzw. dmuchawy) oraz zasadom strojenia w tonacji „,B-dur". W 2017 roku wielkopolskie tradycje dudziarskie zostały wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.Natomiast haft był bardzo popularną formą artystycznego rękodzieła ludowego. Misterne wzory z białych nici wykonywane były na płótnie i bawełnianym tiulu. Ozdabiano nim fartuchy, koszule, kryzy, spódnice, wiązane bandami czepki.
- Kwiatowe wzory symbolizowały więź mieszkańców mikroregionu z otaczającą przyrodą - wyjaśnili muzealnicy.
Dodali, że oryginalne elementy odświętnych strojów ludowych z haftem hazackim obecnie można obejrzeć w Muzeum Ziemi Rawickiej w Rawiczu.
- Do tradycji nauki haftu powracają uczestnicy warsztatów rękodzielniczych organizowanych przez muzeum oraz Stowarzyszenie Zespołu Regionalnego "Wisieloki". Haft stanowi także element stylizacji ubiorów członków zespołów folklorystycznych, m.in. zespołu regionalnego "Wisieloki" - podsumowali.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.